بستن
0 کتاب
مشاهده سبد خرید
شاهنامه شاه طهماسب
شاهنامه یا کتاب پادشاهان اثری از ادبیات مرکزی ایران بوده که در قرن دهم میلادی نگاشته شده است. شاهنامه شاه‌طهماسب نسخه‌ای بسیار نفیس از شاهنامه فردوسی است که در قرن ۱۰ قمری نگارش شده است .این اثر بی نظیر دارای ۲۵۸ صفحه نگارگری از افسانه‌ها، اساطیر و داستان‌های شاهنامه است که با منظومه حماسی در یک هزار و ۲۰۰ صفحه و به قلم ماهر ترین نقاشان و خوش‌نویسان عهد صفوی و به خط نستعلیق تهیه شده‌است.
تاریخ آغاز شاهنامه تهماسبی به دوره سلطنت شاه اسماعیل اول، احتمالاً به سال ۹۲۸ هـ. ق – یعنی دو سال قبل از فوت شاه اسماعیل صفوی (۹۳۰ هـ. ق) – بازمی‌گردد.
شاه نامه طهماسبی حدود سال ۱۵۲۲ میلادی توسط شاه اسماعیل، بنیان گذار سلسه صفوی به عنوان هدیه ای برای پسرش شاهزاده طهماسب سفارش داده شده است. هنرمندان دربار بر روی ۷۵۹ برگ از بهترین قسمت ها آن طی دو دهه کار کرده اند. در نتیجه، این کتاب ترکیبی خارق العاده از سبک های هنری عصر خود را ارایه می دهد.
هنرمندان نگارگر سهیم در این کتاب :
۱۵ نفر روی این کتاب کار کرده‌اند که نام ۹ نفرشان معلوم است و بقیه ناشناخته‌اند. افرادی که نامشان معلوم است، عبارت‌اند از سلطان محمد ، میرمصور، آقامیرک، دوست‌محمد، میرزاعلی، مظفرعلی، شیخ محمد، میرسیدعلی و عبدالصمد و شش تن دیگر نامشان معلوم نیست . مسئولیت کار در ابتدا با دوست محمد و پس از وی با میرمصور بوده‌است و پس از آن‌ها ظاهراً آقامیرک کارها را اداره می‌کرده‌است. این کتاب پس از آنکه به پایان می‌رسد، صحافی می‌شود. صحافی کتاب عالی بوده و این معنی از جلد سوخته و تذهیب شده آنکه درون و بیرون آن را دربردارد و هم‌اکنون موجود است، پیداست و پس از پایان کار مهر شاه طهماسب را بر صفحه ۱۶ کتاب نقش کرده‌اند که آن هم موجود است.
سرنوشت کتاب شاه نامه شاه طهماسبی
هدیه کتاب به دربار عثمانی
این شاهنامه پس از تکمیل، در حدود چهل سال در دربار صفوی باقی ماند. در سال ۹۸۳ هـ. ق که سلطان سلیم دوم در دربار عثمانی زمام امور را به دست گرفت احتمالاً شاه محمد خدابندهٔ صفوی به منظور تحکیم روابط و به منظور تبریکِ به تخت نشستن سلطان سلیم دوم، هیأتی به همراه هدایای نفیسی به دربار عثمانی اعزام داشت که شاهنامه تهماسبی جزو این هدایا بود. به گفته «بوداغ قزوینی» در «جواهر الاخبار» این هیئت به سرپرستی شاه‌قلی، حاکم ایروان، مرکب از ۳۲۰ نفر از مقامات دربار و ۴۰ نفر بازرگان بوده‌است که هدایایی با تعداد اغراق‌آمیز ۱۹ هزار شتر با خود حمل می‌کردند.
پس از قرن نوزدهم :
شاهنامه تهماسبی تا اوایل سده نوزدهم در دربار عثمانی باقی ماند، تا این که در سال ۱۹۰۳ در نمایشگاه آثار هنر اسلامی در موزه هنرهای تزئینی پاریس به نمایش گذاشته شد. صاحب کتاب در آن زمان «بارون دو روتشیلد» است. سال ۱۹۵۹ میلادی آرتور هاتِن، نوه بارون روتشیلد خرید و شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به «شاهنامه هاتِن» تغییر نام داد.
او در سال ۱۹۷۰ برای رهایی از بدهی مالیاتی، ۷۸ صفحه از این شاهنامه را به موزه «متروپولیتن» هدیه داد. گفن در اواسط دهه ۱۹۷۰ نامه‌ای به دولت پادشاهی ایران نوشت و پیشنهاد کرد تا باقی نسخ را به قیمت ۲۰ میلیون دلار به ایران بفروشد. اما دولت ایران به دلیل گرانی قیمت پیشنهاد شده حاضر به توافق نشد.پس از آن هفت مجلس از نقاشی‌های شاهنامه در حراج کریستی لندن به قیمت ۳٫۱ میلیون دلار فروخته شد. چند سال بعد، ۴۱ نقاشی به گالری «اگینو» در لندن فروخته شد و از آن میان تنها یک نسخه برای موزه تازه تأسیس رضا عباسی خریداری شد.
سال‌ها بعد هاتن برگ‌های باقی‌مانده از شاهنامه طهماسبی را به‌طور امانی به بانک لویدز لندن سپرد و از کریستی خواست تا آن‌ها را هم حراج کند. کریستی هم در طی دو سال ۱۴ برگ از اوراق شاهنامه را به فروش رساند. همزمان با درگذشت هوتن، از ۲۵۸ مجلس نقاشی‌های آن نسخه، ۱۱۸ مجلس در مجموعه هاتن باقی‌مانده بود. از این میان، برگه‌های باقی‌مانده به ناصر داوود خلیلی در لندن به قمیت ۷ میلیون دلار پیشنهاد می‌شوند.در سال ۱۳۷۲، دولت ایران با پیشنهاد فرزند هاتن که بنا به وصیت پدر مأمور فروش شاهنامه شاه طهماسبی شده‌است، موافقت می‌کند و با پیگیری حسن حبیبی، معاون اول رئیس‌جمهوری وقت ایران، برای بازپس‌گیری باقی‌مانده این شاهنامه، با تابلوی ۳ زن اثر ویلم دکونینگ معاوضه می‌کند و این تعداد نسخه به ایران بازمی‌گردد. به گزارش وال استریت ژورنال، در ابتدا برگ‌ها درون صندوقچه‌ای چوبی با یک کشتی حمل پرتقال به اروپا آورده شدند. در آن هنگام، هاتن پسر در کاخ سفید مشغول به کار بوده‌است. در ۲۷ ژوئیه ۱۹۹۲، این برگ‌ها از طریق بانک لویدز به پاریس منتقل می‌شوند و روز بعد یک مقام عالی‌رتبه دولت ایران، این برگ‌ها را با یک بویینگ ۷۲۷ از پاریس به تهران منتقل می‌کند.
تعداد و مکان های نگهداری از صفحات شاهنامه طهماسبی:
- ۱۱۸ برگ در موزه هنرهای معاصر تهران
- ۷۸ برگ در موزه متروپولیتن نیویورک
- ۱۰ برگ در موزه آقاخان در تورنتو کانادا
- ۳ برگ در موزه هنرهای اسلامی دوحه قطر
- ۱ برگ در موزه رضا عباسی تهران
گران ترین و با ارزش ترین اثر هنری اسلامی
در فروردین ۱۳۹۰ برگی از این شاهنامه رکورد فروش آثار هنر ایرانی و اسلامی را شکست و به قیمت ۷٫۴ میلیون پوند در حراجی ساتبیز فروخته شد.
نسخه‌ای که بدست ایران رسیده‌است ۱۱۸ نگاره دارد و در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شود . نسخه ای از این مجموعه توسط فرهنگستان با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران منتشر شده است.
۷۸ برگ از نگاره‌ها در اختیار موزهٔ متروپولیتن نیویورک قرار داد، یک برگ در اختیار موزهٔ بریتانیا، ده برگ از این مجموعه در اختیار موزه آقاخان و سه برگ نیز موزهٔ هنرهای اسلامی دوحه در اختیار دارد. مابقی صفحات در تملک مجموعه داران خصوصی است. نخستین برگ شاهنامه تهماسبی، با عنوان «دربار کیومرث» (یا «پادشاهی کیومرث») و از شناخته شده‌ترین نقاشی‌های ایرانی، جزو مجموعهٔ موزه آقاخان است؛ سلطان محمد نگارگر، نقاش برجستهٔ دربار صفوی، به مدت سه سال بر روی این نقاشی بخصوص کار کرده‌است.نمادگرایی زرتشتی در سراسر این برگ دیده می‌شود و هیچ نقاشی مینیاتور ایرانی دیگری را نمی‌توان یافت که چنین به نمادهای زرتشتی پرداخته باشد.
سرپرستی صد صفحهٔ نخست از شاهنامهٔ تهماسبی بر عهدهٔ وی بوده و نگاره‌های دربار کیومرث، جشن سده، شکست دیوان به دست تهمورث و کشته شدن دیو سیاه به دست هوشنگ از نگاره‌های برجستهٔ وی در این شاهنامه است.
