سمط العلی للحضره العلیا در تاریخ قراختاییان کرمان

درباره کتاب

ناصرالدین منشی کرمانی، نویسنده و منشی دربار قراختاییان کرمان بود که در یزد متولد شد و پس از مدتی توانست وارد دربار قراختاییان کرمان شود و منصب منشی و دبیر دولت را بر عهده بگیرد. از آثار وی می‌توان به کتاب: سمط العلی اشاره کرد که تاریخی از قراختاییان که به شرح تاریخ کرمان در دوره‌های قبل نیز می‌پردازد.

به زبان فارسى، در تاریخ ملوک قراختاى کرمان است که از ۶۱۹ تا ۷۰۳ حکومت کردند؛ به همراه مختصرى در سابقه احوال کرمان تا تاریخ استیلاى قراختاییان بر آن دیار.

مؤلف، از ۷۱۶ – ۷۱۵ق، به تألیف کتاب پرداخته و تاریخ شاهى خواجه شهاب‌الدین را بناى کار خود قرار داده است و ذیل وقایع را بعد از انقراض عهد پادشاه خاتون تا تاریخ فوق کشانده و کتاب خود را، درحقیقت به‌عنوان ذیل تاریخ شاهى به نام «امیر ایسن قتلغ نویان»، از امراى بزرگ اولجایتو و ابوسعید، تألیف نموده است و بعد از اینکه قطب‌الدین، پسر ناصرالدین محمد به ایالت کرمان آمد، خود را تحت حمایت او کشیده و تتمه کتاب را در سال ۷۲۰، به نام او و وزیرش خواجه ابوسعید، در ذکر وقایعى که در طى چهار – پنج سال اخیر در کرمان رخ داده بود، به رشته تحریر درآورده است.

مقدمه مصحح عباس اقبال آغازگر کتاب بوده و مطالب، در سه بخش کلى بیان شده است:

خطبه؛

تاریخ کرمان و اسماء متملکین آن؛

تاریخ سلاطین قراختاى که حاکمان کرمان در آن زمان بودند.

بعد از ذکر تاریخ کرمان، از پیدایش شهر تا زمان تألیف کتاب، حاکمان و والیانى که در این شهر حکومت کرده‌اند به همراه برخى ویژگى‌هاى شخصى و عماراتى که در آن‌جا بنا نهاده‌اند، به ترتیب زمان روى کار آمدن آنها، بیان مى‌شود.

مؤلف، در دستگاه سلاطین قراختاى کرمان به کارهاى دیوانى مشغول بوده و در سال ۶۹۳ از سوى صفوهالدین پادشاه خاتون به ریاست دیوان رسائل و انشاء منصوب گردیده است. تألیف کتاب، هم‌زمان بوده با منصب دولتى داشتن وى و رعایت احوال شاهان در تاریخ‌نگارى او به وضوح مشهود است.

در پایان کتاب، بعضى حواشى و ملاحظاتى آورده شده و با شماره صفحه و سطر مشخص گردیده که مربوط به کدام بخش کتاب است.