ماجراهای ژوزف اندروز و دوستش جناب آبراهام آدامز

درباره کتاب

فلدینگ “ماجراهای ژوزف اندروز…” را ده سال پیش از خلق رمان تام جونز تحریر کرد. این کتاب داستان مستخدمی است که منزلت، منش انسانی او ( نه همچون یک موجود آسمانی) باعث می‌شود تا ارباب حقیرش او را اخراج کند. ازهمین رو اندروز راهی سفری شود که در انتهای آن قرار است به دیار معشوق خود رسیده و او را ملاقات کند.

این کتاب تقلیدی مطایبه آمیز و جنجالی از کتاب معروف ساموئل ریچاردسون، یعنی کتاب “پاملا” است. پاملا ریچاردسون را بسیاری به عنوان اولین رمان روانشناختی در انگلیس نام می‌ببرند. ضمن آنکه این اثر را اولین رمان رئالیستی قرن ۱۸ نیز محسوب می‌کنند و به فراخور این طبقه بندی ماجراهای ژوزف اندروز را دومین رمان ادوار تاریخ ادبیات و گونه رمان. اما آنچه مسلم است ( حال هر ادله ایی را بخواهیم بکار ببریم) ارجحیت تحریر “دن کیشوت” سروانتس بر این دو کتاب است. سروانتس یک قرن پیش از این دو کتاب دن کیشوت را تحریر کرده بود یعنی اوایل قرن هفدهم میلادی. البته طرح این ادعا به یک دلیل با کتاب ماجراهای ژوزف اندروز نیز مرتبط است و آن اینکه فلدینگ بر عنوان کتاب ژوزف اندروز داخل پرانتز “تحریر شده به تقلید از دن کیشوت” را ذکر می کند. فلدینگ این کتاب را در سال ۱۷۴۲ میلادی نوشته است.

اما درباره اینگونه طبقه بندی ها آنچه باعث اولویت یا تاخر یک متن بر متون دیگر می شود، تلقی و معنایی است که از ترمهای نقد و نظریه ادبی افاده می شود. بطور مثال مهم است که ما بدانیم منظور از عنصر یا اصل رئالیستی در متن ریچاردسون چیست؟ آیا دامنه مفهومی این ترم امروز با آنچه در رمان پاملا بکار رفته هنوز مطابقت می کند و یا حتا نزدیک به تعریف امروز ما از عنصر رئالیستی است؟ دنبال کردن این بحث را به سبب آنکه کار یک یادداشت کوتاه نیست، کنار می گذاریم و به سراغ رمان فلدینگ می رویم.

همانطور که گفته شد شیوه قالب در ماجراهای ژوزف اندروز، هجو وکمدی است. اما فلدینگ این قالب را طوری بکار می برد که تا پیش از این مرسوم نبوده است. الا آنچه از سبک و سیاق بکار رفته در نگارش دن کیشوت ودیعه گرفته .

اگر هجو کردن و کمدی نوشتن در ادبیات کلاسیک پارودی کردن یک متن شناخته شده و جدی را سبب می شد در متن فیلدینگ، پاملا صرفا یک وسیله است برای اجرای یک فرم داستانی بی نظیر. کنایه و طنز در روش نوشتن فیلدینگ صرفا در محتوا و واژگونگی معیار های اخلاقی و منش شخصیت هایش بروز نمی کند تا ما صرفا با یک جک یا لطیفه سر وکار داشته باشیم، بلکه امکاناتی که سبک در اختیار نویسنده قرار می دهد مستقیما بر فرم و اجرای داستان اثر کرده و تاثیرش بر ساختمان اثر نیز نمودار می شود. برای نمونه به شکل و شمایل سرفصل های کتاب اندروز می توان اشاره کرد. عنصر طنز برای فیلدینگ یک ظرفیت بی بدیل چه در عرصه معرفتی داستان، چه بر بدنه فیزیکی و دیداری کتاب است. از این جهت هم در کتاب دن کیشوت سروانتس، هم در دو شاهکار فیلدینگ ( تام جونز و ماجراهای ژوزف اندروز….) وجوه کنایی مستقیما در خدمت وجه رئالیستی منطق داستانی آنها هستند. به همین علت است که اگر موقع قرائت این آثار می خندید به هیچ عنوان اثری از لودگی و ابتذال نمی بینید و باور دارید که متنی بسیار جدی در دست دارید. متنی سرشار از تکنیک، لذت و پیشنهادات فرمی برای اجرا و پیشبرد داستان.