تاریخ نصف جهان و همه جهان ( تاریخ اصفهان ) چاپ سنگی

درباره کتاب

کتاب «تاریخ نصف جهان و همه جهان» مشهور به «تاریخ اصفهان» تالیف «محمدحسن بن علی بن محمود جابری انصاری» ملقب به «مؤیدالاسلام» بوده که به بیان تاریخ شهر اصفهان پرداخته است.

مولف در بیان انگیزه تالیف بیان می‌دارد که شهر اصفهان پیشتر متعلق به عراق [عراق عجم] بوده، بنابراین از نام اصفهان در کتب تاریخی که صرفا متعلق به ایران بوده‌اند کمتر یاد شده و از آنجائیکه هر زمان از یک مقوله تاریخی کمتر یاد شود آن مقوله در ابهام است. بنابراین، مولف با بررسی بسیاری از دوره‌ها و مطالعه کتب تاریخی که مشترکا تاریخ ایران و عراق را بیان می‌کنند تاریخ اصفهان را شرح دهد. وی حوادث تاریخی شهر اصفهان را مورد ارزیابی و پژوهش قرار داده و تاریخ این شهر را در دوره‌ سلاطین عجم و خلفای عرب، سلطنت دیالمه، حکمرانی چنگیزخان و … آورده است.

در پاورقی صفحات کتاب، وقایع مهم ایران و جهان به ترتیب وقوع اتفاق از زمان تصرف اصفهان به دست اعراب تا زمان قاجاریه نام برده شده است.

در ابتدا و انتهای نسخه، مولف اشعاری در شکایت از وضع موجود و نارضایتی و گله‌مندی‌اش از بخت و اقبال خویش و زندگی شخصی‌اش سروده است.

در این کتاب علاوه بر ذکر تاریخ اصفهان ضمائمی همچون نام علما، اسخیاء، اعیان، بلوکات اصفهان، شرح حال مولف و رساله‌ای با عنوان «معجزات کلام الله» موجود است . 

این اثر با نامه مولف به فرزندش «میرزا جواد آقا» و اندرزنامه وی برای میرزا جواد که به نقد دنیای غرب پرداخته، پایان می‌یابد.

این کتاب در اصفهان، احتمالا سال ۱۳۳۳ قمری با قطع خشتی در ۲۱۴ صفحه نوزده سطری، با خط نسخ منتشر شده است. صفحات زوج و فرد رکابه دارند و عناوین مطالب در صدر صفحات و در حاشیه اوراق ذکر شده است. در ابتدای نسخه تصویر مولف توسط «عبدالله مصور» ترسیم شده است.

زندگینامه نویسنده : حاج میرزا حسن‌خان جابری انصاری ابن میرزا علی‌خان مستوفی، فاضل ارجمند، ادیب اریب، مورّخ توانا و شاعر ماهر در ۱۸ رجب  ۱۲۸۷ق در شیراز متولّد شد. در ۴ سالگی با پدر به اصفهان آمد. در کودکی نزد پدر شروع به تحصیل کرد. در ۱۷ سالگی پدر را از دست داد. پس از مرگ  پدرش وارد دستگاه ظل السلطان شده و زیر نظر مشیر الملک انصاری  به منشی‌گری پرداخت. در ماجراهای مشروطیت، به آزادی‌خواهان پیوست و در اواخر سال ۱۳۲۴ق و اوایل ۱۳۲۵ق منشی انجمن ولایتی اصفهان بوده و در ۱۶ شوال ۱۳۲۵ق روزنامه «گنجینه الانصار» را منتشر کرد. پس از به سلطنت رسیدن محمد علی شاه و اقدامات او علیه مشروطه‌خواهان، دستور دستگیری او نیز صادر شد امّا او به عتبات عالیات رفت و از درس حاج سید اسماعیل صدر بهره برد و به اشاره او عمامه بر سر نهاد. پس از بازگشت به اصفهان ریاست عدلیه اصفهان را پذیرفت امّا به علّت دخالت کنسولگری روسیه در کارهای او از آن منصب استعفا داد. در سال ۱۲۹۹ش اولین شماره روزنامه «اسرار الانصار» را منتشر کرد. پس از آن به مطالعه و تحقیق و رسیدگی به املاک و مستغلات خود مشغول شد تا این‌که در شب پنج‌شنبه ۱۵ جمادی الاخر ۱۳۷۶ق (مطابق ۲۷ دی ۱۳۳۵ش) وفات یافته و بنا بر  وصیت خود او، جسدش را در بقعه بابا رکن‌الدّین در تخت فولاد  مدفون ساختند.
او طبع شعر داشته و ابتدا «محنت» تخلّص می‌کرد سپس آن را به «جابری» تغییر داد.