تمهیدات

توضیحات

کتاب تمهیدات یکی از گنجینه‌های ادب فارسی در زمینه عرفان اسلامی است که علاوه بر مباحث عمیق عرفانی اطلاعات مفیدی دربارهٔ بسیاری از صوفیان در اختیار ما قرار می‌دهد که اگر این کتاب نبود نام و اقوال آنان ناشناخته می‌ماند. از این حیث یکی از آثار مهم عرفان اسلامی و ایرانی به‌شمار می‌رود که بیش از هشتصد سال مورد مطالعه اهل تصوف در ایران، هند و دیگر نواحی جنوب آسیا قرار گرفته‌است. عین القضات در این اثر مطالب پیچیده و مشکل عرفانی را مطرح نموده و از آیات، احادیث، اشعار فارسی و عربی و تشبیهات و تمثیلات بسیاری استفاده کرده‌است. مطالب این کتاب از جمله دستاویزهای دشمنان او شد در تهمت کفر و الحاد به او که سر انجام منجر به قتل او شد . 

 عین القضات همدانی این اثر را به فارسی در حدود سال ۵۲۱ قمری نوشته‌است.

عین‌القضات همدانی با نام کامل عبدالله بن محمد بن علی میانجی همدانی (۵۲۵–۴۹۲ هجری قمری) حکیم، نویسنده، شاعر، مفسر قرآن، محدث و فقیه  ایرانی بود. او به زبان‌های فارسی، عربی و زبان فارسی میانه  آشنایی داشت و درعین‌حال در عرفان و تصوف در بالاترین جایگاه قرار داشته‌است.

سبب اختلاف او با حکومت ترکان و مسائل سیاسی اجتماعی آن روز این بود که قاضی همدانی یک ایرانی میهن‌پرست بود. در زمان او زادگاهش جایگزین غاصبان جایگاه علویان، و پایتخت سلجوقیان بود. حکومت ترکان تازه از راه رسیده که از طرف دارالخلافهٔ بغداد حمایت می‌شدند، برای او در حکم بیگانگان بودند. عین‌القضات همدانی در ابراز میهن دوستی و عشق به زادگاهش مطالبی بس زیبا در نخستین اوراق دفاعیات خود آورده‌است.