حیدر خان عمو اوغلی ( چکیده انقلاب )

توضیحات

دفتری که اکنون در دست دارید، زندگینامه مردی است که پدرش او را “حیدر” نامیده است و تا بازگشتش به ایران جز این نامی نداشت. مگر آنکه چون در قفقاز بود، لازم می آمد به جز نام، نسبتی نیز داشته باشد و او به دنبال “حیدر”، “تاری ورد یوف” را می افزود و به همین نام و نسب شناخته می بود.
پس از آمدن به ایران، دوستان و آشنایان در خطاب “خان” را به نام او افزودند و “حیدرخان” نامیدنش و چون مهندس برق می بود و کارخانه برق آستانه مشهد را راه انداخته بود، و در تهران نیز در کارخانه برق حاج حسین آقا امین الضرب اشتغال داشت، به “حیدرخان برقی” و “حیدرخان چراغ برقی” شناخته شد و در انقلابات آذربایجان از خودگذشتگیها نمود و تدبیرها کرد. آذربایجان به صمیمیت و عزت، او را “عمواوغلی” نامید و از آن پس به “حیدرخان عمواوغلی” شهرت یافت. از آنجا که حیدرخان عمواوغلی از همان آغاز انقلاب مشروطه تا واپسین روزهای آن دست اندرکار بود و در بیشتر رودیداهای مهم آن نقشی تعیین کننده داشت،  حیدرخان عمواوغلی طی اولین کنگره خلق‌های شرق در ۲۵ ذیحجه ۱۳۳۸ ریاست کمیته مرکزی حزب کمونیست جدید را برعهده داشت. حیدرخان پس از فتح تهران به فعالیت انقلابی خود ادامه داد. تا این‌که محل زندگی او شناسایی شد. به دستور یپرم‌خان او را تبعید کردند. حیدرخان به روسیه و از آن‌جا به فرانسه و سوئیس رفت و به همکاران لنین پیوست.
با شروع جنبش جنگل با آنان تماس گرفت و در اردبیهشت ۱۳۰۰ ه. ش، پس از مذاکرات طولانی، امضای توافق بر سر همکاری جدید با میرزا کوچک‌خان را امکان‌پذیر ساخت. پس از اختلافات و کشمکش‌هائی که در جنبش جنگل پیش آمد، حیدر خان در یکی از روستاهای گیلان محاصره و کشته شد. تاریخ کشته شدن وی را ۵ آبان ۱۳۰۰ مقارن با ۱۸ اکتبر ۱۹۲۱ ذکر نموده‌اند….از این روی مطالعه زندگی حیدرخان عمواوغلی مستلزم بررسی انقلاب مشروطه ایران است. به همین دلیل است که بیشتر وقایع مهم و بحث برانگیز انقلاب مشروطه ایران، زمینه تحقق این دفتر است…