خوان الاخوان

توضیحات

خوان الإخوان کتابى است به زبان فارسى در کلام فلسفى اسماعیلى، منسوب به ناصر خسرو قبادیانی (متوفاى ۴۸۱ق.). 

کتاب شامل مقدمه‌اى به قلم مصحح، علی قویم و خطبه کتاب و صد صف(رده) است.

مؤلف در مقدمه به رهایى خود از جهل به دست امام فاطمى، بى‌آنکه از او نام ببرد، اشاره مى‌کند و از اینکه از جانب او مامور دعوت مى‌شود، سخن مى‌گوید. او این کتاب را به سفره‌اى(خوان) تشبیه مى‌کند که طعام و شراب معنوى فرستاده از جانب امام به دست نویسنده در آن نهاده شده و به متابعان «خداوند روزگار»(امام زنده زمان) عرضه شده است. هر «صف» به اختصار، به یکى از مباحث فلسفى و کلامى؛ مانند علم، معاد، نفس، ثواب و عقاب، ابداع و جز این‌ها، بر طبق مشرب متکلمان اسماعیلى مى‌پردازد. مباحث کتاب، مانند مباحث دیگر آثار ناصر خسرو، بر دو اصل کلى استوار است: دلیل آوردن از جهان آفرینش و تطبیق آن بر امور باطنى، و تاویل آیات و احادیث.

در خوان الإخوان اشاراتى شایان توجه به داعیان اسماعیلى قدیم، به ویژه به متفکران اسماعیلى ایرانى هست؛ مانند: محمد نخشبى، مؤلف کتاب محصول، ابویعقوب سجستانى مؤلف کشف المحجوب و ابوالهیثم گرگانى سراینده قصیده سؤالات.

برخلاف زاد المسافر و وجه دین (نام دو اثر از تألیفات ناصر خسرو ) که طرحى مشخص در آن‌ها رعایت شده است، خوان الإخوان ترتیبى منطقى ندارد و بخش‌هاى آن مانند یادداشت‌هاى موضوعى پراکنده‌اى است که مؤلف آن‌ها را بدون نظم خاصى کنار هم جاى داده است.