قرمطیان بحرین و فاطمیان

درباره کتاب

در این اثر، پیدایش، تحول و تاریخ و باورهاى فرقه مذهبى، سیاسى و مرموز قرمطیان بحرین و ارتباط آنان با دولت فاطمیان مورد بررسى قرار گرفته است.کتاب مشتمل بر یادداشت مترجم، پیشگفتار مؤلف و متن اصلى با همان عنوان اصلى کتاب (قرمطیان بحرین و فاطمیان) است. در آخر نیز بخشى با عنوان ضمایم [درباره نام قرمطیان] آمده است.

قرمطیان که از مرموزترین فرق و مذاهب اسلامى بودند، نشأت خود را از وضع بغرنج سیاسى که در آن زمان در جنوب ایران به وجود آمده بود آغاز کردند. هدف اصلى نهضت قرمطى عصیان و شورش علیه دستگاه خلافت عباسى بغداد بود. قیام، به دنبال خروج موالى به پیشوایى صاحب الزّنج، با بهره‌بردارى از اوضاع آشفته‌اى که بر خوزستان آن روز حکمفرما بود آغاز و سپس به سواد کوفه و بصره و مکه و حتى تا شام و مصر و آفریقا کشیده شد.

تکمله کتاب نیز با جدول هاى نجومى بسیار دقیق و پرارزش از قرانها (طى حدود هشت قرن) تمام مى‌شود. این جدولها توسط باکهویزن، مدیر رصدخانه کشور هلند، تنظیم گردیده است، آن هم با دو سیستم مبتنى بر مرکزیّت زمین (از نظر قدما تا زمان گالیله) و مرکزیت خورشید (نظر جدید از زمان گالیله). باید یادآور شد که این جدولهاى نجومى براى پژوهشگرانى که مى‌خواهند در ادوار دیگر، از قرانات و سایر احکام، خلال قرنهاى مذکور، در تحقیقات خود استفاده کنند بسیار سودمند است.

منظور از قِرانات همان تقارن‌هایى است که گاه به‌طور مثال بین مشترى و کیوان روى مى‌دهد.همچنین چندى از مباحث فلسفى و کلامى درباره عقاید اسماعیلیان و فاطمیان، با ذکر اصطلاحات آنان، در خلال کتاب آمده است. شناسایى همه اصول و فروع عقاید قرمطیان به دو دلیل براى ما امکان‌پذیر نیست: یکى فقدان مأخذ به قلم خود قرمطیان؛ دیگر کتمان عقیده از جانب اصحاب و پیروان این فرقه
از آنجا که کتاب در حدود صد سال پیش تألیف شده، بسیارى از منابع مورد استفاده مؤلف، نسخه‌هاى خطّى بوده است. مؤلف چنانکه خود در مقدمه یادآورى مى‌کند، از نسخ موجود در کتابخانه‌هاى معتبر دنیا، مانند پاریس، برلن، لنینگراد، گوتا و همچنین کتابخانه‌هاى شخصى استفاده کرده است.

مؤلف در مواردى که به اثرى معروف از نویسنده‌اى اشاره دارد به ذکر نام نویسنده اکتفا مى‌کند و عنوان کتاب را یادآور نمى‌شود. در این‌گونه موارد، لازم شمردیم اسم کتاب را نیز بیفزاییم. همچنین در مورد آثارى که متعاقباً به چاپ رسیده به نسخه‌هاى چاپى مراجعه و نقل قولهایى از نسخ خطى را نیز با آنها مقایسه کردیم؛ هرجا که مطلب به توضیح یا تکمله‌اى نیاز داشت، در حواشى آوردیم