قیام کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان

توضیحات

محمدتقی پسیان (۱۲۷۰ – ۱۱ مهر ۱۳۰۰) معروف به کلنل محمدتقی‌خان پسیان از نظامیان اواخر دورهٔ قاجار  و فردی با احساسات قوی ملی گرایانه  بود که از ابتدای تشکیل ژاندارمری ایران تا ۹ سال بعد در این نهاد خدمت کرد. او در سال ۱۳۰۰ پس از شورش علیه دولت مرکزی به نخست‌وزیری احمد قوام السلطنه ، در جریان درگیری با عشایر کرد  در قوچان کشته شد.

نام پدرش محمدباقر خان پسیان و نام مادرش فاطمه‌سلطان بود. بعد از شکست ایران در  جنگ با روسیه و الحاق بخش‌هایی از خاک ایران به روسیه ، رستم‌بیگ جد خاندان پسیان از قفقاز به ایران مهاجرت کرده بود.

محمدتقی در یکی از مدارس مدرنی که در اواخر قرن نوزدهم در تبریز تأسیس شده بود تحصیل کرد. خانوادهٔ او هم مانند بسیاری از مهاجران قفقازی، سنت‌های نظامی قوی داشتند و او هم در ۱۵ سالگی به مدرسه نظام تهران  رفت.

پس از تأسیس  ژاندارمری در سال ۱۲۹۱، به محمدتقی پیشنهاد شد که وارد خدمت ژاندارمری شود و او پذیرفت. او طی دو سال به درجهٔ سرگردی و فرماندهی ژاندارمری همدان  رسید.

ایران از آغاز جنگ جهانی اول  بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود اما باز هم خاک ایران عرصهٔ نبرد قدرت‌های بزرگ و نیروهای سیاسی داخلی شد. در همین دوره بود که محمدتقی پسیان به عنوان یک فرماندهٔ نظامی شایسته و فردی همدل با جریان دموکرات/ملی‌گرا شناخته شد. در سال ۱۲۹۴، وقتی نیروهای سیاسی ملی‌گرا تهران را ترک کردند تا به دور از نفوذ انگلیس و روسیه، دولت مستقلی در غرب ایران تشکیل بدهند، افسران ژاندارمری نیز چند کودتا  در شهرهای بزرگ جنوب و غرب ایران ترتیب دادند: محمدتقی پسیان کنترل همدان را به دست گرفت و پسرعموهایش، علیقلی و غلامرضا پسیان، کنترل شیراز  را به دست گرفتند.

پس از شکست جنبش ملی‌گرایان، شیراز به دست عشایری افتاد که انگلیس از آنها پشتیبانی می‌کرد. هردو پسرعموی پسیان خودکشی کردند و پسیان هم به آلمان رفت. او تحصیلات نظامی خود را در شهر برلین ، ابتدا در نیروی هوایی و سپس در پیاده‌نظام ارتش آلمان، ادامه داد و موفق شد نشان صلیب آهنین را کسب کند.

پسیان همچنین به فعالیت‌های ادبی و فرهنگی می‌پرداخت و در این دوره علاوه بر کتاب خاطراتش با عنوان سرگذشت یک جوان وطن‌دوست، کتاب دیگری با عنوان جنگ مقدس از بغداد تا ایران را نوشت که شرح تجربه‌های او در غرب ایران بود. او همچنین به حلقهٔ مهاجران یعنی  کمیته ملیون ایرانی در برلین پیوست که حسن تقی زاده  رهبری آن را برعهده داشت و مجله کاوه  را منتشر می‌کرد و پسیان هم گاهی در این مجله مقاله می‌نوشت.