آختامار

درباره کتاب

 ترجمه فارسی شعر عاشقانه ارمنی

افسانه آختامار (Akhtamar) یکی از مشهورترین و عاشقانه‌ترین داستان‌های فولکلور ارمنی است که ریشه نام‌گذاری جزیره آختامار در دریاچه وان (که امروزه در شرق ترکیه قرار دارد) را توضیح می‌دهد. این داستان ترکیبی از عشق، فداکاری و تراژدی است.

در ادامه داستان و نمادهای آن را برایتان بازگو می‌کنم.

۱. خلاصه داستان

طبق افسانه‌ها، در روزگاران قدیم، پادشاهی بر این منطقه حکومت می‌کرد که دختری بسیار زیبا به نام «تامار» (Tamar) داشت. زیبایی تامار زبانزد خاص و عام بود و پدرش برای محافظت از او، قصری باشکوه در جزیره‌ای میان دریاچه وان ساخت و دخترش را آنجا ساکن کرد.

با این حال، قلب تامار گرفتار عشق یک جوان روستایی (در برخی روایت‌ها چوپان یا ماهیگیر) شده بود که در ساحل آن سوی دریاچه زندگی می‌کرد. این عشق ممنوعه بود و هیچ‌کس نباید از آن باخبر می‌شد.

دیدارهای پنهانی: هر شب، جوان عاشق فاصله طولانی ساحل تا جزیره را شنا می‌کرد تا معشوقش را ببیند. تامار برای اینکه پسر راه را در تاریکی شب گم نکند، هر شب فانوسی (یا آتشی) را در بلندای صخره‌ای در جزیره روشن می‌کرد. آن نور، راهنمای پسر در میان امواج خروشان و تاریک دریاچه بود.

پایان تراژیک: مدتی گذشت تا اینکه پدر تامار (یا نگهبانان قصر) به این راز پی بردند. شبی توفانی، وقتی پسر در میانه دریاچه در حال شنا بود، پدر خشمگین فانوس را در دست تامار شکست (یا خاموش کرد).

پسر جوان که در تاریکی مطلق و میان امواج سهمگین دریاچه سرگردان شده بود، راه را گم کرد. او ساعت‌ها با امواج جنگید اما توانی برایش نمانده بود. در آخرین لحظات زندگی، پیش از آنکه آب او را ببلعد، با حسرت و درد فریاد زد: «آخ، تامار!» (Akh, Tamar!)

گفته می‌شود که این ناله دردناک در کوه‌ها و آب‌های اطراف پیچید و از آن پس، نام آن جزیره به یاد آخرین کلمات آن عاشق ناکام، «آختامار» نامیده شد.

۲. بازتاب در فرهنگ و هنر

این افسانه جایگاه بسیار ویژه‌ای در فرهنگ ارمنی دارد:

• شعر هوانس تومانیان: شاعر بزرگ ملی ارمنی، «هوانس تومانیان» (Hovhannes Tumanyan)، در سال ۱۸۹۱ شعری زیبا بر اساس این افسانه سرود که باعث شهرت جهانی آن شد.

• نماد عشق: آختامار به نمادی از عشق پاک و بی‌پایان تبدیل شده که حتی مرگ هم نمی‌تواند آن را از بین ببرد.

• مجسمه آختامار: امروزه مجسمه‌ای از تامار که فانوسی در دست دارد، در ساحل دریاچه سوان در ارمنستان نصب شده است (با اینکه داستان اصلی مربوط به دریاچه وان است، اما ارامنه این یادبود را در خاک خود زنده نگه داشته‌اند).

۳. واقعیت تاریخی و جغرافیایی

• مکان: جزیره آختامار (به ترکی: Akdamar Adası) واقعاً وجود دارد و دومین جزیره بزرگ دریاچه وان است.

• کلیسای صلیب مقدس: روی این جزیره، یک کلیسای تاریخی بسیار مشهور به نام «کلیسای صلیب مقدس» (کلیسای آختامار) وجود دارد که قدمت آن به قرن دهم میلادی (سال‌های ۹۱۵ تا ۹۲۱) برمی‌گردد. معماری بی‌نظیر و نقش‌برجسته‌های روی دیوارهای این کلیسا، آن را به یکی از شاهکارهای معماری ارمنی تبدیل کرده است.