از شیخ صفی تا شاه صفی

درباره کتاب

تاریخ سلطانى: ازشیخ صفى تا شاه صفى، کتابى است به زبان فارسی حاوى حوادث و تاریخ ایام زندگانى شیخ صفى‌الدین اردبیلى تا پایان حکومت شاه صفى، از حسن بن مرتضی حسنی استر آبادی .

کتاب مزبور، بخشى از کتابى است به نام «تاریخ سلطانى» و آن چه از کتاب تاریخ سلطانى مورد نظر مصحح محترم استاد احسان اشراقى قرار گرفته، باب سوم همین کتاب(تاریخ صفویان) مى‌باشد.

مؤلف در این کتاب انساب سلاطین صفوى را با ذکر القاب یادآور مى‌شود. وى از شاه سلطان حسین آغاز مى‌کند و سلسله نسب سلاطین صفوى را به امام موسى کاظم مى‌رساند و در شأن هر سلطان شمه‌اى سخن مى‌گوید، سپس به شرح احوال سلاطین صفویه از شاه اسماعیل (۸۹۴-۹۳۰ق) تا شاه صفى (۱۰۲۱-۱۰۵۱ق) مى‌پردازد و شمار فرزندان و نقش سکه و مهر و تاریخ وفات و مدفن یکایک آنان را گزارش مى‌کند.

نویسنده در باب اختلافات و رقابت دسته‌هاى قزلباش و نفوذ آن‌ها در دستگاه‌هاى حکومتى خصوصا در دوره شاه طهماسب(۹۱۹-۹۸۴ق) و سلطان محمد خدابنده (۹۸۵-۹۹۶ق) به تفصیل مى‌گراید و صفحات بسیارى از اثر را به وقایع دوره سلطنت شاه عباس اول (۱۰۹۶-۱۰۳۸ق) و توصیف بناهایى که در زمان وى احداث گشته، اختصاص مى‌دهد و کتاب را با مرگ شاه صفى (۱۰۲۱-۱۰۵۱ق) به پایان مى‌رساند.

مؤلف کوشیده است، تاریخ حدود چهار قرن از صفویه را از کتب معتبر تاریخ و انساب استخراج و…به اختصار عرضه کند. مؤلف در دیباچه به منابع خود اشاره کرده که اهم آن‌ها به شرح زیر است: فتوحات امینى، صفوه الصفا، بحر الفوائد، عالم آراى عباسى، احسن التواریخ، حبیب السیر، لب التواریخ، تاریخ گزیده، بحر الانساب و تاریخ سلاطین ترکمان. مؤلف در بیان مطالب، از کاربرد عبارات پیچیده و متکلف پرهیز و زبانى ساده و همه فهم را اختیار کرده و از آوردن اشعار مفصل و عارى از لطف ادبى که در متون تاریخى آن زمان به وفور یافت مى‌شود، خوددارى کرده است.