الفصول فی علم الاصول ( الفصول الغروية في الأصول الفقهيّة ) چاپ سنگی – زبان عربی

درباره کتاب

در حوزهٔ علمیه شیعه، مشهورترین کتاب با عنوان «الفصول فی علم الاصول» یا دقیق‌تر، «الفصول الغرويّة في الأصول الفقهيّة» اثر محمدحسین حائری اصفهانی معروف به صاحب فصول است. این کتاب در دوره‌ای به عنوان یکی از مهم‌ترین کتب درسی علم اصول فقه در حوزه‌ها شناخته می‌شد.

📚 معرفی «الفصول الغروية في الأصول الفقهيّة»

📝 نویسنده

• نام کامل: شیخ محمدحسین حائری اصفهانی (متوفی حدود ۱۲۵۴ یا ۱۲۶۱ قمری).

• شهرت: به دلیل شهرت بی‌نظیر این کتاب، مؤلف آن به «صاحب فصول» معروف شد.

• اهمیت نویسنده: او از فقهای مشهور شیعه در قرن سیزدهم هجری قمری و از شاگردان سید علی طباطبایی (صاحب ریاض) بود و در کربلا اقامت داشت.

✨ موضوع و اهمیت کتاب

• موضوع اصلی: اصول فقه شیعه. اصول فقه علمی است که قواعد استنباط احکام شرعی (فقه) را از منابع اصلی (کتاب، سنت، اجماع و عقل) مورد بررسی قرار می‌دهد.

• زبان: عربی.

• اهمیت تاریخی:

  • این کتاب در یک دورهٔ طولانی (پس از قوانین الأصول میرزای قمی و پیش از تدریس رسائل و کفایة الأصول شیخ انصاری و آخوند خراسانی) به عنوان کتاب درسی محوری در سطوح عالی حوزه‌های علمیه مطرح بود و حاوی تحقیقات عمیق اصولی است.

  • صاحب فصول در این کتاب تلاش کرده تا مباحث مهم علم اصول را با تحقیقات جدید و آرای ابتکاری خود مطرح کند و مدعی بوده که مطالب آن مورد توجه پیشینیان نبوده است.

🔍 ساختار و محتوای اصلی

کتاب الفصول الغروية شامل یک مقدمه و سه مقاله (یا بخش) است که مباحث اصلی علم اصول فقه را پوشش می‌دهد:

1. مقدمه

این بخش به مبادی علم اصول اختصاص دارد و شامل مباحث الفاظ و زبان‌شناسی مرتبط با استنباط فقهی است:

• تعریف علم اصول فقه.

• مباحث وضع (چگونگی وضع الفاظ برای معانی).

• حقیقت و مجاز، حقیقت شرعیه و متشرعه.

• مباحث صحیح و اعم و مشتق.

2. مقاله اول: مباحث الفاظ

این بخش به ادله لفظی (کتاب و سنت) و دلالت آنها بر حکم شرعی می‌پردازد:

• اوامر (صیغه امر، مقدمه واجب، واجب کفایی و عینی).

• نواهی (اجتماع امر و نهی).

• مباحث مفاهیم (مفهوم شرط، وصف، غایت و…).

• عام و خاص، مطلق و مقید.

3. مقاله دوم: ادله اجتهادی

این بخش به بررسی ادله‌ای می‌پردازد که از نظر شارع، حجیت و اعتبار دارند:

• حجیت قرآن کریم و اجماع.

• حجیت خبر واحد (حدیث) که بحث بسیار مهمی است.

• حجیت فعل و تقریر معصوم (سیره و سکوت).

4. مقاله سوم: اصول عملیه و اجتهاد

این بخش به مباحث عقلی و قواعدی که در صورت فقدان دلیل معتبر به آنها رجوع می‌شود، اختصاص دارد:

• حسن و قبح عقلی.

• برائت عقلی و شرعی (قواعد حاکم در شک در تکلیف).

• استصحاب (قاعدهٔ بقاء یقین سابق).

• اجتهاد و تقلید و تعادل و تراجیح (حل تعارض بین ادله).