انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران

درباره کتاب

«انقراض سلسله صفویه»، اثر انگلیسی لارنس لاکهارت، به بررسی و تحلیل علل سقوط سلسله صفویه در ایران پرداخته است. نام دیگر کتاب «انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه» می‌باشد. نویسنده، مشغول نوشتن کتابی پیرامون شرح حال نادرشاه بوده و هنگام مطالعه دوره قبل از مشهور شدن او، به مطالب زیادی برخورده که نتوانسته است آن‌ها را در مقدمه آن شرح حال، ذکر کند و از آن جا که این مطالب به عقیده وی بسیار جالب توجه بوده، تصمیم گرفته است تا آن‌ها را به صورت کتاب جداگانه ایی در بیاورد. وی نخستین مورخی است که علل انحطاط و انقراض سلسله صفویه را به دقت بررسی کرده و این مطلب باعث اهمیت اثر او شده است.

کتاب با دو مقدمه از مترجم و مؤلف آغاز و مطالب در سی و هفت فصل، ارائه گردیده است.
نویسنده، نخست درباره مساحت، مرزها، ایالات، جمعیت و نوع حکومت ایران در زمان صفویه مطالبی نوشته و سپس اوضاع داخلی ایران و روابط آن با دول ترکیه عثمانی، روسیه و هندوستان را به تفصیل شرح داده است. در ادامه، احیای آیین تشیع و تاثیر آن را در اقلیت‌های مذهبی بیان کرده، آن گاه جریان شورش غلجایی‌ها و میرویس، حمله محمود افغان و محاصره اصفهان را با قلمی توانا به تصویر کشیده است.
وی به موضوع پطرکبیر و حمله ترکیه عثمانی به ایران نیز پرداخته و قضیه تقسیم ایران در میان آن دو دولت را به تفصیل شرح داده است.
مولف درباره روی کار آمدن نادر، شکست اشرف افغان و اقدامات طهماسب، مطالب تازه و جالبی نوشته و در خاتمه، روابط فرانسه با ایران را مورد بررسی قرار داده است.
کوشش نویسنده بر این بوده است که موضوعات کتاب را تا حد امکان، بر منابع معتبر شرقی و غربی آن زمان، متکی ساخته و تمام منابع و مآخذ را ضمن بیان وقایع، ذکر کند؛ به همین علت، گاهی نیمی از صفحات را به این موضوع اختصاص داده است.
اگر چه وقایع کتاب با موضوعات اثر دیگر نویسنده در شرح حال نادرشاه، تا حدی در یک زمان روی داده است؛ ولی موضع این کتاب، عمومی تر بوده و از مطالبی استفاده کرده است که بعد از انتشار شرح حال نادرشاه به دست وی رسیده است.