تاریخ در ترانه

درباره کتاب

از میان جلوه‌های گوناگون فرهنگ مردم، گونه‌از شعر عامه که در حرکت‌های سیاسی و اجتماعی و مقاطع و رخدادهای خاص تاریخی، از میان انبوه توده مردم تولدیافته، ارزش ویژه‌ای دارد.
«ترانه شدن» یا مظمون ترانه قرار گرفتن و در ترانه نشستن؛ معادل «افسانه شدن» و انگشت نما شدن، از ابزارهای شگفت مبارزه مردمی است که آفرینندگان آن، مثل بسیاری از گونه‌های هنر عامه، نام و نشانی ندارند و از درون ضرورت‌ها و بایدها و نبایدهای جامعه سر بر می‌کشند.
در این سرودهای گاه کوتاه و بلندف چهره شخصیت‌ها و مضمون رخدادهای اجتماعی و سیاسی، غالبا متفاوت با آنچه در گزارش‌ها و منابع رسمی آمده، روایت شده است.
در عرصه مبارزات مردمی این ترانه‌ها، آنگاه که شعر و هنر پیکارجوی رسمی، به سبب سلطه حاکمیت‌های استبدادی یا غلبه مهاجمان بیگانه، مجال بروز و خودنمایی ندارد؛ کارکرد بیشتری می‌یابند.

در چنین احوالی فرهنگ عامه، جلوه‌هایی از مقاومت‌های مردمی را در قالب سرودها، ترانه‎ها، متل‌ها، افسانه‌ها و… بازتاب می‌دهد.
در طول تاریخ، این پدیده به عنوان یک جریان سیال اندیشگی، اگرچه به چشم نیامده، اما استمرار داشته و در لحظه ضروری و مناسب خود را باز نموده است. پس این فرایند که جزء زندگی و بخشی از تاریخ است، اهمینی خاص دارد و در تاریخ‌نگاری نباید از یاد برده شود. هانری پی‌یر اشاره می‌کند که: در تاریخ‎نویسی مورخان حرفه‌ای، درکی از حرکت‌های زیرزمینی و آهسته‌ای دیده نمی‌شود که برای ذهن‌های مشغول امور روزانه، ناملموسند، تا ناگهان روزی به صورت کارهای خبرساز ظهور کنند یا فصلی نو در تاریخ بگشایند. نباید فراموش کرد که تاریخ سیر اندیشه‌ها، صرفا شرح آرای نظری بیان شده در نوشته‌های فلسفی نیست، بلکه در عین حال تاریخ تحریف‌ها و کژنمایی‎های آن معانی، به دست پیروان افکار اصلی است. و نیز تاریخ، مسخ و دگردیسی اندیشه‌های بدواً روشن در قالب اعتقادات نیمه‌روشن کسانی است که بعداً می‌آیند… به قول «اورتگایی گاست»: این «اعتقادهای نیمه بیان‌‎شده» نیز در تاریخ مقامی دارند برابر با مقام اندیشه‌ها.
.
.
.
در کتاب تاریخ در ترانه مولف کوشیده است به سود یا زیان هیچ جریانی جهت‌گیری نکند و تنها به نفس و ذات علمی و پژوهشی موضوع پای‌بند باشد. تحلیل تاریخی و ریشه‎ای و پرداختن به عوامل مؤثر در رخدادها نیز هدف این گردآوری نبوده است.
دو دیگر مربوط به فصل آخر تاریخ در ترانه است که دربر دارنده شعارهای انقلاب منجر به سقوط سلطنت در سال ۱۳۵۷ است.
چنان که می‌دانیم پیرامون شعارهای این رخداد بزرگ تاریخی، جزوه‌ها و کتاب‌ها و مقالات متعدد فراهم شده است، اما آنچه در کتاب تاریخ در ترانه پیرامون شعارهای این رخداد بزرگ تاریخی، جزوه‌هاو کتاب‌ها و مقالات متعدد فراهم شده است که مؤلف شخصاً در گرماگرم انقلاب و طی آن روزها و شب‌های فراموش ناشدنی، همراه و همگام با مردم یادداشت کرده است و در موارد معدود با روایات دیگران هماهنگ شده است. روشن است که فقط بخش اندکی از آن همه شعر و شعار آهنگین برای این کتاب برگزیده شده است و قصد این بوده است تا حتی‌المکان وجهه نظر طیف‌های مختلف شرکت کننده در انقلاب را نشان دهد.