تحفه ناصری

درباره کتاب

نگارش کتاب که به گفته مؤلف، تاریخ کردستان و مختصرى از جغرافیاى این منطقه را از ابتداى فرمانگذارى ولات محترم بنى‌اردلان در بردارد، در سال۱۳۱۹ق. (۱۲۷۹ش.) در زمان پادشاهى مظفرالدین میرزاى قاجار به پایان رسیده است. نویسنده این کتاب را ابتدا به ابوالقاسم خان ناصرالملک قراگزلو تقدیم داشته، از این رو آن را «تحفه ناصرى» نام نهاده است.

انگیزه نگارش این کتاب، همچون سایر آثارى که درباره تاریخ و جغرافیاى این خطه نگاشته شده است، بیشتر ذکر حالات ولات بنى‌اردلان و نیز جغرافیاى مختصر کردستان بوده است.

بخش‌هاى اصلى متن کتاب عبارتند از :

بخش نخست داراى سه فصل است: مؤلف در فصل اول به معرفى کردستان سنندج، سنندج و ابنیه و جمعیت این شهر مى‌پردازد. در فصل دوم به معرفى بلوکات و قصبات کردستان سنندج پرداخته است. در فصل سوم، رودها و کوه‌ها و عشایر کردستان معرفى گردیده‌اند.

بخش دوم، نیز داراى سه فصل است. در فصل اول از این بخش، مؤلف به بیان شرح حال ولات بنى‌اردلان و حسب و نسب آنان پرداخته و از کیش و مذهب طوایف کرد یاد مى‌کند.

در فصل دوم، به دوره‌هاى مختلف حکمرانى طایفه اردلان در کردستان پرداخته شده است و از حکمرانان مختلف این ناحیه و مدت حکومت ایشان و…سخن گفته شده است.

فصل سوم کتاب، به معرفى ولات کردستان از سال ۱۲۸۴ تا ۱۳۱۹ه.ق اختصاص یافته و با معرفى حکومت ابوالقاسم خان ناصرالملک قراگزلو پایان مى‌پذیرد.

مقالات ضمیمه کتاب که مصحح به کتاب ضمیمه کرده است عبارتند از : 

در مقاله اول، مصحح به معرفى منشا نژاد کردى و نیز معناى واژه «کرد» پرداخته و به استناد منابعى این واژه را به معناى نیرومند و پهلوان دانسته است.

در مقاله دوم، به جریان مهاجرت قبایل کرد در هزاره اول قبل از میلاد اشاره کرده که در فاصله زمانى نه چندان طولانى از نقاط مختلف ایران خصوصا از شرق به سوى غرب ایران مهاجرت کرده و در ناحیه وسیعى که امروزه کردستان نامیده مى‌شود، استقرار یافته‌اند.

مقاله سوم، به زبان مردم کردستان اختصاص یافته و طى آن به ریشه زبان کردى، شعب زبان کردى (شاخه کرمانج شمال، شاخه کرمانج جنوب، شاخه کردى کرمانشاهى، شاخه اورامانى و گورانى)، ادبیات کردى پرداخته شده است.

در مقاله چهارم، به دین و مذهب قوم کرد پرداخته شده و یادآورى شده که تمام طوایف ایرانى در گذشته‌هاى بسیار دور تا ظهور اسلام در همه چیز از جمله دین و مذهب متحد و پیرو یک آئین بوده‌اند و با ظهور دین اسلام در قرن اول هجرى دین اسلام را پذیرفته‌اند. در این مقاله به مذاهب متنوع موجود در این خطه اشاره شده و مذاهب اهل سنت و جماعت، شیعه، اهل حق و یزیدیه معرفى مى‌گردد.

مقاله پنجم، به موضوع تصوف و عرفان در این منطقه اختصاص داده شده و از پیدایش تصوف، طریقه‌هاى تصوف در کردستان و…سخن گفته شده است.