تحقیق در فهم بشر

درباره کتاب

کتاب حاضر یکی از آثار “جان لاک “( ۱۶۳۲ ۱۷۰۴م) فیلسوف حسی و تجربی مسلک کشور انگلستان است که خلاصه‌ای از متن را “پرنیگل تیسون “فراهم آورده و سال‌ها پیش مرحوم “رضازاده شفق “آن را به فارسی ترجمه نموده است .در این کتاب “لاک “برخلاف روشنفکرانی که هوادار وجود تصورات فطری بودند و اصول فکر بشر را در ضمیر او می‌دانستند بر این باور است که” :ضمیر آدمی در تولد مانند لوحه سفیدی است که نقشی بر آن نیست و نوزاد هیچ گونه تصوری ندارد تا چه ماند به تصورات اولیه، خواه علمی و خواه اخلاقی .در نتیجه عمل تجربه و احساس است که ذهن متدرجا کسب علم می‌کند، یعنی دارای تصورات می‌گردد .”در این نظر وی از فلاسفه عقلانی مانند دکارت که اساس علوم را مبتنی به اولیات می‌دانستند، جدا شد و علم را نتیجه آزمایش و تجربه دانست و همان طور که در عقیده سیاسی، مخالف تحکم حکومت بود، در فلسفه هم مخالف تحکم اصول فطری یا اولیات بود و می‌گفت” :برخلاف طرفداران اصول فطری در ابتدا ذهن ما خالی است و باید تصورات از راه تجربه به آن بیاید… .ذهن ما می‌تواند تصوری را به وجود آورد و نه آن را از بین ببرد، ما تصورات را فقط دریافت می‌داریم و یعنی ذهن فقط منفعل است…پس علم ما نسبت به تمام عالم خارجی منحصرا از راه تجربه حسی به حصول می‌آید” .”لاک “در بخش دیگری از کتاب حاضر درباره فلسفه زبان صحبت می‌کند . “مقصود عمده او در این مبحث رد بعضی جهات فلسفی عقلانی یا نظری است که نسبت به مفاهیم کلی مصادیق واقعی خارجی و مستقل قائل بودند .”لاک در این باره نظرات ارسطو و هم افلاطون را رد می‌کند و با وضوح می‌گوید” :افراد اعیان وجود دارند و کلی فقط یک موضوع زبانی یا عبارتی است که برای سهولت به جای این که هر فرد را نامی می‌دهیم، مجموع اشیاء مشابه را یک نام می‌گذاریم .پس مفهوم کلی مصداقی غیر از افراد یا اجزای آن در خارج وجود ندارد و کلمات کلی، نام‌هایی بیش نیستند .ما وقتی نامی به یک مفهوم کلی مانند “طلا “می‌دهیم، هرگز ذات و حقیقت آن را نمی‌دانیم، فقط چند خاصیت مشترک را به هم می‌نهیم و کلی می‌سازیم که می‌توان آن را حقیقت اسمی یا ذات اسمی نامید” .”لاک “بر خلاف “دکارت “بعد و جسم را یکی نمی‌داند و می‌گوید” :بعد بدون جسم متصور است، خاصیت جسم همان جسمیت و امتناع تداخل است .فکر هم ذاتی روح نیست، بلکه در نتیجه تجربه و حس عارض روح می‌گردد و به حدوث می‌پیوندد .”لاک علم را این گونه تعریف می‌کند” :علم عبارت است از ادراک تطابق یا عدم تطابق تصورات ما .” مطالب این کتاب در چهار باب اصلی یعنی “اصول فطری، تصورات، فلسفه زبان و باب علم، همراه با مباحث متنوع سامان یافته است .