تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان

درباره کتاب

سید احمد خان  دانشمند اصلاح طلب  و مفسر  مادی گرای هندی بودکه در سال ۱۸۱۷ میلادی دیده به جهان گشود. تحصیلات خود را از محضر استادان طی نمود و به نوشتن روی آورد. وی با انگلیسی‌های اشغالگر هند ارتباط داشت و در نوشته‌های خود نگاه مادی به دیانت داشت. وی در سال ۱۸۹۸ میلادی درگذشت و در حیاط دانشگاه علیگره هند مدفون شد.
القرآن و هو الهدی و الفرقان (این تفسیر، ۱۶ سوره اول قرآن  (تا سوره نحل ) را در برمی‌گیرد و به دست سید محمد تقی  داعی گیلانی  (به طور ناقص و از ابتدای سوره فاتحه  تا پایان آیه  ۲۸۱ سوره بقره  را که تقریباً معادل دو جزء و نیم از قرآن  است به فارسی ترجمه شده است و در انتشارات علمی درتهران به چاپ رسیده است) نوشته سید احمد خان هندی ، نخستین تفسیری بود که راه تاویل  به شیوه عصری  را در تبیین مفاهیم قرآن گشود. احمدخان به‌گمان خود، آنچه را پیشینیان گفته بودند و با علم  و عقل  سازش نداشت، فرو ریخت و از نو بنیادی متناسب با فهم روز فراهم ساخت.
شهرت  این تفسیر ، علاوه بر تقدم زمانی آن،  بدان سبب است که مؤلف آن از پیشگامان اصلاح‌طلبی در هند  بوده  و از سوی دیگر، مخالفت‌های سید جمال الدین اسد آیادی  با آرای وی، بر اندیشمندان اسلامی تأثیر نهاده است.
احتمالاً طرح دیدگاه‌های ویژه و نو در این تفسیر سبب شده است که بدان نسبت «مادی گرایی » دهند  .

در میان دیدگاه‌های کلامی سیداحمدخان، سخنان او درباره ملائکه ، نبوت  و معجزه  و … بسیار جنجال‌برانگیز بوده، به‌ویژه طرح آرای خاص او درباره فرشتگان سبب شده که منتقدان او را مادی کرا بدانند بدانند.
می‌توان گفت: نگرش سیداحمدخان شباهت تام و تمامی به روشنفکران دیندار عصر عقل‌گرایی قرن  هجدهم اروپا داشت که با ایمانی که تابع عقل  بود نه وحی  و دین ، قائل به وجود خدا بودند. به‌تعبیر دیگر، او معتقد به اصالت عقل و اصالت طبیعت بود.
سیداحمدخان که اوج گرفتن کار و با علم و حضیض گرفتن کاروبار دین را در اروپای معاصر خود از دور و نزدیک دیده و شنیده و خوانده بود، گویی به‌این نتیجه رسیده بود که چاره از دو حالت بیرون نیست: یا باید دست از دین شست یا باید عقل‌گرا و علم‌گرا شد و حتی المقدور برای تبیین و توجیه اصول و فروع شریعت ، از عقل و علم بهره جست و هرچه را در پیمانه این دو نمی‌گنجد انکار و اگر ممکن باشد تاویل کرد.