خدایگان و بنده

درباره کتاب

بدون تردید و مبالغه،هگل یکی از بزرگترین فلاسفه اروپایی در دوران‌ معاصر بوده و کتاب«پدیدارشناسی روح»نیز نه تنها مهم‌ترین اثر فلسفه وی‌ که از جمله آثار مهم فلسفی دوران اخیر است.بنابراین از آنجایی که گفتار «خدایگان و بنده»کلید فهم کتاب مذکور است،لذا نگارنده سعی کرده تا به‌ اجمال پیام اصلی هگل را در این گفتار به وضوح بنمایاند.

به نظر می‌رسد که رابطهء میان خدایگان و بنده نخستین مرحلهء سیر اندیشه‌ بشر و مقدمه رسیدن انسان به خودآگاهی و عقل است.به‌طور خلاصه باید گفت،اگرچه در این گفتار،وجود ارباب را برای سیر تحول اندیشه و زندگی اجتماعی بشر لازم می‌شمارد،اما معتقد است آن که سرانجام از زندگی‌ خویش راضی و خشنود و پیروز واقعی میدان کارزار است نه ارباب تن‌پرور و کارفرما که بندهء کارگر و زحمتکش است.

زندگی عبارت است از زنده بودن در وضع طبیعی آگاهی به صورت بلاواسطه بدون آنکه از مرحله نفی گذشته باشد. یعنی استقلالی که از نفی نگذشته باشد. مسئله هگل این است که هیچ‌چیزی نمی‌تواند بلاواسطه و به صورت طبیعی باشد یا بتواند نفی خود و نفی غیرخود را در وضع طبیعی انجام دهد و تا از طریق میانجی این سلب و نفی بتواند به مرحله بالاتری برسد و تحول پیدا کند.همانطور که زندگی عبارت است از وضع طبیعی آگاهی یعنی استقلال فارغ از نفی، مرگ هم نفی طبیعی آگاهی یعنی نفی بدون استقلال است.

اینجا یکی از بزنگاه‌های بحث هگل است. دو آگاهی در مقابل همدیگر در پیکار برای مرگ قرار گرفته‌اند در این دوئل میان دو آگاهی، نه در واقع مرگ مشکل اینها را حل می‌کند و نه زندگی چون راندگی به معنای زنده بودن عبارت است از وضع آگاهی در صورت طبیعی آن یعنی بلاواسطه و طبیعی و استقلالی است که فارغ از نفی است.

منظور هگل در اینجا این است که چون دو آگاهی هر دو ناظر بر این هستند که هستی آنها نه به صورت طبیعی می‌تواند، باشد یعنی در مرتبه‌ای که تمام حیوانات زنده قرار دارند و نه صورت طبیعی نه به صورت مستقل یعنی روی پای خود ایستاده…