در خرابات مغان

درباره کتاب

فرهنگ ایرانی در شمار اندک فرهنگ‌هایی است که اگرچه بارها مورد یورش اقوام مختلف قرار گرفته است، از میان نرفت، بلکه با فرهنگ قوم غالب درهم آمیخته، آن را تعالی بخشید و خود نیز در قالبی نو به جا مانده است. این کتاب مجموعه‌ای است از گفتارهایی در برخی زمینه‌های ادب و فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و بازتاب آن در روزگار اسلامی. کتاب جدای از پیشگفتار به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: ریشه‌شناسی‌ها، متون پهلوی وپازند، ماندگاری باورها. خوانندگان متون کهن فارسی، گاهی به واژگان یا ترکیباتی برمی‌خورند که نامانوس و فراموش شده‌اند. باز جست معنا و درک مفهوم چنین واژگانی دشوار و حتی در مواردی ناممکن است. در آثار مربوط به حوزه‌ی فرهنگی ماوراءالنهر نمونه‌های فراوانی از چنین واژگانی را می‌توان یافت. نویسنده از جمله‌ی این واژگان، “جاکول” را برگزیده و به معنی و ریشه‌یابی آن می‌پردازد. وی هم‌چنین می‌کوشد “درد سخن” و “گرگ خشن” را در شعر حافظ و خاقانی ریشه‌یابی و معنا کند. افزون بر این او در بخش دوم با آوردن نمونه‌هایی از متون کهن و تفسیر آن‌ها آرا و عقاید مختلف دینی زمان نویسنده‌ی متن را بررسی می‌کند. امروزه در ایران اسلامی به مناسبت‌های مختلف مراسمی برگزار می‌شود. مراسمی که نسل اندر نسل و پیوسته برپا می‌شوند بدون آن که فلسفه‌ای که در پس پشت هریک نهفته است مورد توجه برگزارکنندگان قرار گیرد. این آیین‌ها نیز چونان سایر امور در طی قرون متمادی کارکرد اصلی خود را از دست داده‌اند و تنها به نوعی رسم مبدل گردیده‌اند. در حقیقت، هسته‌ی اصلی رفتارها فراموش شده و پوسته‌ای از آن به جا مانده است. در بخش سوم بدون اشاره به چگونگی و چرایی انتقال و ماندگاری شماری از آیین‌ها در دوران اسلامی تمدن ایرانی، از نقش‌مایه‌های اصلی آن‌ها به اختصار سخن رفته است.