دنیای قصه گویی

درباره کتاب

شامل تاریخ،سبک ها ،قصه و قصه گویی در نزد مردمان ملل مختلف جهان

امروزه انواع مختلفی از قصه‌گویی در گوشه و کنار دنیا در حال اجراست و گستردگی اشکال قصه‌گویی ارایه‌ی تقسیم‌بندی واحدی از آن را غیرممکن ساخته است. مثلاً همان‌طور که در معرکه‌گیری و پرده‌خوانی ایرانی از قصه‌گویی استفاده می‌شود، در اجرای اپرای غربی نیز از قصه‌گویی سود می‌جویند. در بسیاری از کشورها نیز شکل‌های متفاوت قصه‌گویی رواج دارد و به راحتی نمی‌توان همه‌ی آنها را در یک تقسیم‌بندی جا داد. شاید اشاره به تقسیم‌بندی آن پلووسکی تا حدودی بتواند، علاقه‌مندان دنیای قصه‌گویی را با یک تقسیم‌بندی کامل آشنا سازد.

آن پلووسکی انواع قصه‌گویی را در گذشته و حال به این صورت برمی شمرد: 

۱- قصه‌گویی نقالانه
۲- قصه‌گویی قومی
۳- قصه‌گویی مذهبی
۴- قصه‌گویی تماشاخانه ای
۵- قصه‌گویی کتابخانه‌ای و مؤسسه‌ای
۶- قصه‌گویی در اردو، پارک و زمین بازی.

قصه‌گویی نقالانه

نقالی از انواع قصه‌گویی است که در نقاط مختلف جهان با شکل‌های متفاوت اجرا می‌شده و هم اکنون نیز در ایران و برخی از دیگر نقاط جهان اجرا می‌شود. پلووسکی واژه‌ی Bard (رامشگر و شاعر عربستان) را برای نقال برگزیده است. با این وصف معلوم می‌شود که وجه مشخصه‌ی نقالی بیان رویدادهای تاریخی است، نقالان با نقل داستان‌های تاریخی- پهلوانی و ستایش نیاکان یک قوم به دمیدن روحیه‌ی سلحشوری در میان مردم کمک می‌کنند. گاه از نقالی برای بیان داستانی از شاه‌نامه‌ی فردوسی و یا به صورت زمینه‌ی یک کار سنتی، استفاده می‌شود.

نقالی در ایران جایگاه والایی نسبت به دیگر انواع قصه‌گویی دارد. نقالان برای موفقیت باید از صدای رسا، تسلط بر زبان، مردم‌داری و سخن‌دانی سود جسته و توانایی نقل داستان‌های شاه‌نامه از حفظ را داشته باشند. از خیل بازماندگان نقالان قهوه‌خانه‌ای ایران، سیدمصطفی سعیدی و مرشد ترابی را می‌توان نام برد. سبزعلی درویشیان نیز شاه‌نامه خوان متبحری است که در جشنواره‌های زیادی از جمله جشنواره‌ی طوس به شاه‌نامه‌خوانی پرداخته است.

قصه‌گویی قومی

قصه‌گویی قومی یکی دیگر از انواع قصه‌گویی است که به لحاظ گستردگی و عمومیت، در درجه‌ی اول قصه‌گویی قرار می‌گیرد. این نوع قصه‌گویی که احتیاج به تعلیم خاصی ندارد، معمولاً در خانه، ضمن کار گروهی و یا در اجتماعات و کوچه و بازار اجرا می‌شود. آن پلووسکی قصه‌گویی در خانه را یکی از جهانی‌ترین تجربه‌های انسانی می‌داند.  قصه‌گویی در خانه به خصوص در شب‌های دراز زمستان از دیرباز به شکل‌های گوناگون در میان ملل مختلف رایج بوده است.

ملل جهان همواره قصه‌گویی در خانه را جدی می‌گرفته‌اند و هر یک در خصوص اهمیت این امر، زبانزدهایی دارند که نشان دهنده‌ی اعتقاد آنها به قصه‌گویی در خانه است. بومیان امریکا از اقوامی‌اند که گفتن داستان به کودکان خود را مهم‌ترین موضوع می‌دانستند، در اعتقادات آنان چنین می‌خوانیم «اگر بچه‌های من به داستان‌ها گوش بدهند، وقتی بزرگ شدند، آدم‌های خوبی می‌شوند، و اگر به داستان‌ها گوش ندهند، آدم‌های بدی خواهند شد. » 

قصه‌گویی ضمن کار نیز از دیگر اشکال قصه‌گویی قومی است که با هدف بازدهی بهتر کار انجام می‌شود. مجارستانی ها، آلمانی‌ها و ایرلندی‌ها از پیشروان این نوع قصه‌گویی هستند. در ایران هنوز هم شاهد برپایی جلسات قصه‌گویی در مواقع و مناسبت‌های خاص مثل عروسی و یا جشن نام‌گذاری فرزندان هستیم. این نوع از قصه‌گویی نیز از انواع قصه‌گویی قومی به شمار می‌رود. قصه‌گویی در خیابان و بازار هم از دیگر انواع قصه‌گویی قومی است که در شکل‌های معرکه‌گیری، پرده‌خوانی و به ندرت در شکل‌های شهر‌فرنگی، خیمه شب بازی و … اجرا می‌شود.