دوره کامل مجله سخن ( 16 مجلد )

درباره کتاب

مجله سخن یکی از درخشان‌ترین، تأثیرگذارترین و ماندگارترین نشریات ادبی و فرهنگی در تاریخ معاصر ایران است. این مجله تنها یک نشریه نبود، بلکه به مثابه یک «دانشگاه سیار» و جریانی بود که ادبیات کلاسیک ایران را با جریان‌های نوی ادبی جهان و ایران پیوند می‌داد.

در ادامه، تاریخچه و اهمیت این مجله را به تفکیک بررسی می‌کنیم:

۱. تاسیس و بنیان‌گذار (۱۳۲۲ خورشیدی)

نخستین شماره مجله سخن در خرداد ۱۳۲۲ (۱۹۴۳ میلادی) منتشر شد. بنیان‌گذار و سردبیر اصلی آن، دکتر پرویز ناتل خانلری بود.

• هدف: خانلری و همفکرانش قصد داشتند فضایی برای معرفی ادبیات مدرن، نقد علمی و همچنین بازشناسی ادبیات کلاسیک ایران ایجاد کنند.

• همراهان اولیه: در ابتدا، چهره‌هایی چون ذبیح‌الله صفا و صادق هدایت نیز در شکل‌گیری و هیئت تحریریه آن نقش داشتند، اما به تدریج پرویز ناتل خانلری به ستون اصلی و هویت‌بخش مجله تبدیل شد.

۲. ویژگی‌ها و سبک مجله

مجله سخن دو ویژگی متضاد اما مکمل داشت که باعث موفقیت آن شد:

1. نوگرایی (مدرنیسم): سخن تریبونی برای شعر نو (به رهبری نیما یوشیج) و داستان‌نویسی مدرن بود. بسیاری از اشعار نیما و داستان‌های صادق هدایت و بزرگ علوی در این مجله چاپ می‌شدند.

2. اعتدال و دقت آکادمیک: بر خلاف برخی نشریات تندرو یا چپ‌گرای آن زمان، سخن همواره لحنی متین، علمی و بی‌طرف داشت. خانلری بر درست‌نویسی و پاسداشت زبان فارسی تأکید بسیار داشت.

۳. دوره‌های انتشار

انتشار مجله سخن پیوسته نبود و می‌توان آن را به چند دوره تقسیم کرد:

• دوره اول (۱۳۲۲ تا ۱۳۲۷): دوران اوج‌گیری و معرفی چهره‌های جدید. این دوره با سفر خانلری به اروپا برای تحصیل متوقف شد.

• دوره فترت: در زمانی که خانلری در پاریس بود، مجله برای مدتی منتشر نشد یا با نظم کمتری توسط دوستانش اداره می‌شد.

• دوره دوم (از اوایل دهه ۳۰ تا ۱۳۵۷): پس از بازگشت خانلری، مجله با قدرت و بلوغ بیشتری بازگشت. در این دوره، سخن به معتبرترین مرجع ادبی ایران تبدیل شد. بخش‌های «نقد کتاب» و «اخبار فرهنگی» آن بسیار جریان‌ساز بودند.

۴. نویسندگان و بزرگان «سخن»

تقریباً تمام نام‌های بزرگ ادبیات معاصر ایران سابقه‌ی همکاری با سخن را داشته‌اند. برخی از این نام‌ها عبارتند از:

• داستان و نثر: صادق هدایت، محمدعلی جمال‌زاده، بزرگ علوی، جلال آل‌احمد، سیمین دانشور.

• شعر: نیما یوشیج، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، فریدون مشیری، نادر نادرپور و سهراب سپهری.

• پژوهش و نقد: احسان یارشاطر، عبدالحسین زرین‌کوب، مجتبی مینوی و شاهرخ مسکوب.

نکته مهم: مجله سخن نقش کلیدی در معرفی ادبیات جهان به ایرانیان داشت. ترجمه‌های درخشان از آثار همینگوی، کامو، سارتر و کافکا برای اولین بار در صفحات این مجله به خوانندگان ایرانی عرضه شد.

۵. پایان کار (۱۳۵۷)

با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و تغییرات گسترده سیاسی و اجتماعی، انتشار مجله سخن پس از حدود ۳۵ سال فعالیت متوقف شد. دکتر خانلری نیز در سال‌های پس از انقلاب با دشواری‌هایی روبرو شد و نهایتاً در سال ۱۳۶۹ درگذشت.

میراث مجله سخن

مجله سخن استانداردی را در ژورنالیسم ادبی ایران پایه‌گذاری کرد که هنوز هم به عنوان یک الگو شناخته می‌شود. نثر معیارِ مجله سخن (که به نثر خانلری معروف است) نثری ساده، پیراسته، دقیق و امروزی بود که از افراط و تفریط‌های زبانی دوری می‌کرد.