رساله منطق دانشنامه علایی

درباره کتاب

دانشنامه علایی که دانشنامه‌ای است تألیف ابن سینا به زبان فارسی دری در پنج علم یا پنج فصل ۱٫ علم منطق، ۲٫ علم طبیعی (علم زیرین) ۳٫ علم هیئت، ۴٫ علم موسیقی و ۵٫ علم آنچه بیرون طبیعت است (علم بَرین)، نوشته شده است. در این دانشنامه ابن سینا تلاش کرده است تا آنجا که می‌تواند واژه‌های فارسی بکار برد. هرچند او کامیاب نشده است در همه موارد معادل‌های فارسی واژگان عربی را بدست دهد ولی تلاش او در این راه شایان ستایش است.

دانشنامه علایی از زمان نگارش آن تا همین امروز بر نویسندگان و مترجمان آثار فلسفی و ادبی اثرگذار بوده است. (برای ملاحظه تأثیر ابن‌سینا بر ترجمه فلسفی معاصر، رجوع کنید به: ادیب سلطانی، میر شمس‌الدین، منطق ارسطو (ارگانون)، مؤسسه انتشارات نگاه، تهران ۱۳۷۸)

ابن سینا این دانشنامه را در فاصله سالهای ۴۱۳ تا ۴۲۸ برای سپاس از حمایت‌های فرماندار وقت اصفهان، ابوجعفر دشمن زیار ملقب به علاء الدوله کاکویه نوشت و به‌ همین سبب دانشنامه علایی نام گرفته است. از بخشهای مختلف کتاب سه بخش نخست، منطق، الهیات و طبیعیات از نوشته‌های خود ابن سینا بجا مانده است و بخشهای مربوط به ریاضیات شامل هندسه، هیئت و حساب را که در همان زمان از بین رفته بود. ابوعبید جوزجانی پس از وفات ابن سینا از نوشته‌های دیگر او به تلخیص در آورده است. بخش نخست کتاب درباره منطق و بخش دوم با نام فلسفه برین درباره الهیات است. این کتاب نسخه‌های خطی فراوانی دارد. کتاب در سال ۱۳۱۵ به همت احمد خراسانی تصحیح و ویرایش شده است. مرحوم محمد معین نیز این کتاب را تصحیح کرده است.