زنان در شاهنامه

در فصل اول نویسنده به صورت فشرده مهم‌ترین زنان شاهنامه را برمی‌شمارد و آنها را با دیگر زنان در منابع باستانی و قرون وسطایی مورد مقایسه قرار می‌دهد و ویژگی‌های هرکدام را برمی‌شمارد و با بررسی شخصیت‌های فراوان زن در شاهنامه آنها را از نظر اسطوره‌ای به بررسی می‌کشد.

«زنان غیر اشرافی» عنوان فصل دوم کتاب است. می‌توان اینگونه پنداشت که مقام اجتماعی زن در شاهنامه برابر با مقام مرد نیست ـ و این امر در یک اثر حماسی معمولا رواست ـ و حتی بیشتر در مورد زنان عامی صدق می‌کند. در حالی که زنان اشرافی تنها در ارتباط با قهرمانان نام برده می‌شوند. بیشتر این دسته از زنان که ما آنها را در شاهنامه می‌شناسیم به صورت برده، خدمتگزار، مطرب و غیره نمودار می‌شوند که درخدمت نجبا، در خانه‌ها و کاخ‌هایشان زندگی می‌کنند که گاهی همین خدمتکاران خود تبار اشرافی داشته و به دلیل جنگ و اسارت به بردگی گرفته شدند؛ از این‌رو نمی‌توان آنها را برحسب خاستگاه‌شان گروه‌بندی و فهرست‌برداری کرد. در ادامه نویسنده به دسته‌بندی این زنان می‌پردازد (خدمتکاران و بردگان، ساقی، نغمه‌پردازان و…)

فصل سوم به «جایگاه دختر در خانۀ والدین» پرداخته است. در همۀ خانواده‌های پدرسالاری، پسر بیشتر از دختر خواستار داشت. چنین بود این وضعیت در ایران باستان. پسران متضمن تداوم زنجیرۀ خانوادگی بوده‌اند که هدف از ازدواج است. پسران حامیان اصلی پدر و خانواده چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ بوده‌اند. از این‌رو گفته شده است هرچه تعداد پسر بیشتر، امنیت تداوم خانه و خانواده بیشتر. اینها همه به راستی رجحان پسر را اثبات می‌کند، ولی نه آنگونه که دختر ناخواسته باشد و یا حتی مورد تنفر ـ آن‌گونه که در میان اعراب پیش از اسلام معمول بود ـ . اگر شمار پسران در خانواده بسنده بود، آنگاه آنها با اشتیاق خواستار دختر بودند.

همانگونه که از شاهنامه و اوستا و نوشته‌های پهلوی برمیآید ، بدیهی است که ازدواج یک کردار ضروری و مذهبی برای هر دو جنس بود. وظیفه هر دختری بود که ازدواج کند و شایسته نبود که وی از انجام این تکلیف شانه خالی کند. در فصل چهارم «مراسم عروسی» و ازدواج به عنوان یک ضرورت یا کردار مذهبی در متون باستانی و شاهنامه بررسی شده است.

فصول بعدی کتاب عبارتند از: گونه‌های مختلف ازدواج، جایگاه زوجه در ازدواج و جایگاه زنان در جامعه.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: زنان نژاده (اشرافی)

فصل دوم: زنان غیراشرافی

فصل سوم: جایگاه دختر در خانۀ والدین

فصل چهارم: مراسم عروسی

فصل پنجم: گونه‌های مختلف ازدواج

فصل ششم: جایگاه زوجه در ازدواج

فصل هفتم: جایگاه زنان در جامعه