سرگذشت حسن صباح و جانشینان او ( فصلی از جامع التواریخ )

درباره کتاب

متن انتقادی حاضر بخشی از باب دوم جامع‌التواریخ تالیف رشیدالدین فضل‌الله است که در آن از تاریخ اسماعیلیه‌ی نزاریه یا اسماعیلیه‌ی الموت و سرگذشت آنان سخن رفته است. در پایان نیز سه پیوست یکی در باب قلعه‌ی میمون دز (برگرفته از دست‌نوشته‌های مرحوم دکتر مهدی بیاتی)، نامه‌ای از سلطان ملکشاه به حسن صباح، و پاسخ آن، داستانی از حسن صباح و خواجه نظام‌الملک فراهم آمده است. گفتنی است اسماعیلیه فرقه‌ای از شیعه است که امامت را بعد از امام جعفر صادق (ع) حق پسر بزرگ او اسماعیل بن جعفری دانند. و آن را هم به اسماعیل ختم می‌کنند، مگر شیعه‌ی قرامطه از این فرقه که امامت را منتهی به پسر او محمد ابن اسماعیل می‌شمارند. این فرقه در قرن دوم قبل از میلاد به وجود آمد که بقایای آن هنوز در سوریه (سلمیه و طرطوس) و ایران (خراسان و کرمان) و افغانستان (بدخشان و شمال جلال‌آباد) و ترکستان و هند و مشرق آفریقا وجود د ارد. از آن میان اسماعیلیه‌ی ایران به شیعه‌ی نزاریه معروف‌اند زیرا مستنصر ابتدا پسر بزرگ خود، نزار را به امامت برگزید و بعد او را عزل کرد و پسر دیگرش مستعلی را امام کرد و بعد از مستنصر، بین نزار و مستعلی رقابت درگرفت و اسماعیلیه‌ی عراق و ایران بر خلاف اسماعیلیه‌ی شام و مصر و آفریقا که امامت مستعلی را قبول کردند، هم‌چنان به امامت نزار قایل شدند. و بعد از کشته شدن نزار، شیعه‌ی او و نواده‌اش را پنهانی به الموت بردند و به وسیله‌ی حسن صباح به نشر آن دعوت پرداختند و دولت خداوندان الموت یا کیاهای الموت را تشکیل دادند.