سفرنامه سدید السلطنه ( التدقیق فی سیر الطریق )

درباره کتاب

محمدعلی خان سدیدالسلطنه در سال ۱۲۴۹ در بغداد به دنیا آمده است و نیای خود را از اهالی بندرلنگه ومسقط ونسبش را از اهالی فارس می داند. بیش از هفتاد ویک سال از عمر خود را درخدمات دیوانی و دولتی ومسافرت های تحقیقی درمسائل خلیج فارس بسر آورد وسرانجام در ۱۴ مرداد ۱۳۲۰ در بندر عباس درگذشت. مرحوم سدید السلطنه که یکبار بسال ۱۳۱۴-۱۳۱۶ هجری قمری وبروز گار مظفر الدین شاه قا جار از بوشهر به تهران ومشهد رفته واز مشهد از راه تهران به کربلا سفر نموده و بار دیگر بسال ۱۳۰۸ خورشیدی به تهران آمده وتا اواسط سال ۱۳۰۹ در تهران توقف داشته است. وی در سفر خود به هنگامی که به تخت جمشید میرسد بر ویرانی «آثار صناددی عجم» گریسته و شعر بلند خاقانی را به یاد آورده است. همان‌گونه که ویرانی‌ها و ظلم‌ها و نابسامانی‌ها و بی‌عدالتی‌ها را به خوبی و با دقت و بی‌طرفی می‌دیده، رونق‌هاو شکوه‌ها و دادگری‌ها و رسم و آیین‌های معوقل و مشروع را ستوده است. رجال علمی را به خوبی شناخته و وصفی که از آنها می کند درست به مانند قضاوتی است که هم‌اکنون به دوران ما درباره آن رجال علمی درگذشته می شود. به‌طور مثال از مرحومان ادیب پیشاوری و عباس اقبال آشتیانی با کلمه «حضرت» نام می‌برد. رجال سیاست را به خوبی در ترازوی قضاوت می‌گذارد. رفیق شفیق و انیس جلیس شاعران، دانشمندان، معلمان مشهور، مدیران کتابخانه‌ها، مدیران و امثال آنها بوده است.» محمدعلی خان سدید‌السلطنه کبابی از فضلایی است که هر چه نوشته فایده‌بخش و خواندنی و بسیاری از آنها پژوهشی و ماندنی است. نخستین کسی که معرف این مرد دانشمند بود و قدر او را شناخت سید‌حسن تقی‌زاده است و آن به مناسبت یادداشتی بود که سدید‌السلطنه از بوشهر به برلین برای مجله کاوه نوشت و تقی‌زاده متوجه شد این مرد مینابی از کسانی است که شایستگی پیشرفت علمی دارد و می‌تواند آثار بیشتر و بهتری عرضه کند.» سدید‌ السلطنه چون مردی کتاب خوانده و ژرف‌بین بوده سفرنامه های خود را به اطلاعات جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی آکنده. او مسافری نیست که فقط ساعت حرکت و موقع ورود به منزل و جای خواب و نوع خوراک و احیانا قیمت اجناس را ضبط کند،‌ مسافری است دقیقه‌یاب و نکته‌سنج و نگرنده‌ای صاحبنظر. هرچه را در راه کاروانسرا، درامامزاده، درآب‌انبار، دیدنی و ثبت کردنی یافته با حوصله . دقت وصف کرده و به ضبط درآورده است.