مدیریت توحش ( مانیفست داعش )

درباره کتاب

کتاب «مدیریت توحش» را می‌توان «مانیفست» گروه تروریستی داعش به‌شمار آورد. «ابوبکر ناجی» ـ استراتژیست برجسته القاعده ـ در سال۲۰۰۴ این کتاب را نوشت و به چاپ رساند. این اثر که در ابتدا جزوه‌ای درون سازمانی به شمار می‌آمد،‌ نشان‌دهنده چرخش ذهنی ـ ایدئولوژیک و به تبع آن چرخش استراتژیک گروهی از مبارزان است که از القاعده منشعب شده‌اند. مدیریت توحش، اگرچه سرآغاز دور جدیدی از تفکر بنیادگرایی اسلامی است و با اسلاف خود تمایزهایی دارد اما هنوز شباهت‌های خویش را با آن حفظ کرده است. ایده‌هایی که ابوبکر ناجی در جزوه مدیریت توحش ارائه می‌کند تا حدی همان‌هایی است که در رهبری ابومصعب الزرقاوی به صورت خام، پراکنده و بدون انسجام تبلور یافته است. ایده‌هایی که در ‌کمتر از یک دهه بعد در رهبری ابوبکر بغدای به پختگی رسید و در عملکرد سازمانی داعش ـ دولت اسلامی شام و عراق ـ به تمامی به اجرا گذاشته شد. بنابراین، می‌توان ادعا کرد که مدیریت توحش، صورت‌بندی ایدئولوژیک گروهی است که امروز مسبب بیشترین ناآرامی‌ها، ترس و وحشت، ‌کشتار و آوارگی مردم بی‌گناه سوریه و عراق است؛ گروهی که البته هرگاه امکانش را بیابد از آتش افروختن در دیگر نقاط جهان غفلت نمی‌کند.

کتاب «مدیریت توحش»، در مباحث ابتدایی خود،‌ دنیایی را به تصویر می‌کشد که در سیطره ابرقدرت‌ها ـ‌ آمریکا و روسیه ـ قرار گرفته است؛ ابرقدرت‌هایی که توان خود را از نیروهای نظامی جبار و فریب رسانه‌ای اخذ کرده‌اند. ابوبکر ناجی در ابتدای مباحث خود،‌ ضمن مشخص کردن آمریکا و روسیه به‌مثابه دشمنان اصلی و نقطه هدف مبارزات جهادگران، حکومت‌های متاثر و تحت سلطه این دو ابرقدرت را نیز به مبارزه می‌طلبد. او با این مقدمه، به تعریف مدیریت توحش رو می‌آورد و شرایطی را ترسیم می‌کند که در آن بر اثر «قدرت دشمنی و فرسودگی»، قدرت متمرکز دولتی نابود می‌‌‌شود و ناحیه‌‌‌ای را به قلمروی توحش بدل می‌‌‌سازد. ناجی توضیح می‌‌‌دهد که چگونه یک گروه جهادی در چنین شرایطی به «مدیریت توحش» روی آورده و با توسعه خدمات مدنی و رفاهی، و تشکیل نهادهای نظامی، اطلاعاتی و آموزشی به تدریج به سمت تشکیل «دولت» می‌‌‌رود.

ناجی، در سراسر اثر خود، برای نشان دادن حقانیت کلام خود به ذکر نمونه‌ها و الگوهایی از صدراسلام روی می‌آورد و در این میان، حتی از جعل روایت نیز ابایی ندارد.

پس از ذکر تاریخچه‌ای از مدیریت توحش، ناجی، به ترسیم مسیر تشکیل دولت اسلامی روی‌ آورده و آن را در سه مرحله خلاصه می‌کند: «قدرت دشمنی و فرسودگی»،‌ «مدیریت توحش» و نهایتاً «قدرت برپایی دولت». نکته قابل توجهی که در این مبحث از کتاب به چشم می‌خورد، نگاه ناجی و استراتژی او به مردم است. وی با وجود آن‌که مردم را بخش مهمی از جریان جهادگری می‌پندارد اما حرکت جهادی را به آنها متکی نمی‌داند. او همچنین تکیه کردن به ذهن‌های جوان هرچند گناهکار اما به دور از شبهات روحانیونِ به زعم خود نااهل را پسندیده‌تر می‌داند و بر این باور است که تعامل با فرد عامی به واسطه فطرتش، بسیار بهتر و راحت‌تر از تعامل با گروه‌های اسلامی است که دین‌شان را به روحانیون مسیحی و یهودی نااهل واگذار کرده‌اند. لذا در همین جاست که استراتژی وی برای بهره‌گیری از ذهن‌های خالی، جهت فرآیند شست‌وشوی مغزی و تن دادن به پیام شوم خشونت، خود را عیان می‌کند.

سومین فصل از کتاب مدیریت توحش به مسئله رهبری و مدیریت،‌ اختصاص دارد. او این مبحث را با این شعار آغاز می‌کند: «هر رهبری مدیر است و هر مدیری رهبر نیست» چرا که به زعم وی، «مدیر فردی از درون جنبش یا گروه است که در هنر مدیریت چیره‌دست است … بی‌آنکه اسرار حساس را بداند. در مقابل رهبر باید محل اعتماد کامل جنبش باشد؛ کسی که حرکت‌ها و اسرار جنبش، نزدش محفوظ است». با این مقدمه، نویسنده به سراغ مبحث به‌کارگیری اصول نظامی اثبات شده می‌رود و از ضعف و بی‌توجهی گروه‌های کوچک به این اصول یاد می‌کند. در مبحث خشونت و رابطه آن با جهاد، نویسنده سعی در القا و حتی جعل تاریخ دارد تا نشان دهد که صحابه پیامبر،‌ مفهوم خشونت را به درستی فهمیده بوده و پس از پیامبر اسلام، بهترین افراد در فهم این امر بوده‌اند. همچنین در ادامه بر ضرورت تعلیم و تربیت ضمن جنبش نیز صحه می‌گذارد و از روش‌های چون تربیت از طریق موعظه، تربیت از طریق عادت،‌ تربیت از طریق طاعت، تربیت از طریق اسوه و تربیت از طریق وقایع یاد می‌کند و در این میان به دو شیوه اخیر نسبت به سایر شیوه‌ها، رحجان می‌دهد.

مدیریت توحش در چهارمین فصل خود به سراغ مهم‌ترین مشکلات و موانعی می‌رود که جنبش جهاد اسلامی با آن روبه‌روست و راه‌های مقابله با آنان را بررسی می‌کند.

در فصل پنجم کتاب مدیریت توحش،‌ نویسنده به سراغ شبهاتی می‌رود که ممکن است افراد در مسیر جهاد مطرح کنند و در پی پاسخ به این پرسش برمی‌آید که آیا راه حل دیگری،‌ آسان‌تر از این راه سخت و خون‌ریز وجود دارد؟ همچنین وی در این فصل،‌ هفت مقاله را به عنوان پیوست ارائه می‌کند که محتوای‌شان، مکمل مباحث مطرح شده در کتاب است و تصویری نسبتاً کلی و جامع از جهان‌بینی و ایدئولوژی این گروه از خشونت‌طلبان افراطی را به نمایش می‌گذارد.