مفردات الفاظ قرآن راغب اصفهانی ( همراه تفسیر لغوی و ادبی قرآن ) چهار جلد

درباره کتاب

مفردات الفاظ القرآن نام ديگر آن المفردات فى غريب القرآن تأليف حسين بن محمد راغب اصفهانى (حدود، 502ق) است كه حاوى واژه نامۀ بديع قرآنى است .

در اين واژه‌نامه كه بر بنياد موادّ اصلى كلمه سامان داده شده، مسلك راغب چنين است كه نخست ماده را با معناى حقيقى‌اش مى‌آورد، آنگاه مشتقات آن را ياد مى‌كند، سپس معانى مجازى را با تبيين علاقۀ حقيقت و مجاز عرضه مى‌دارد.وى بر اين همه، اولاّ از قرآن،ثانيا از حديث و ثالثا از سروده‌ها و اقوال عرب گواه مى‌جويد.او همچنين به ياد كرد قراآت وارده، اقوال صحابه و تابعين و حكماء و نيز تفسير قرآن به قرآن، دست مى‌يازد.به عنوان نمونه در مادۀ «خبث»، ابتدا معناى حقيقى آن را ذكر مى‌كند،«الخبت»:المطمئن من الارض، و…سپس معناى مجازى را متعرض مى‌شود،«ثم استعمل الاخبات استعمال اللين و التواضع».بعد از آن علاقۀ حقيقت و مجاز را بازگو مى‌كند: «و العلاقة بينهما المشابهة»، پس از آن تفسير قرآن به قرآن را نمايان مى‌دارد، «قال الله تعالى:«و أخبتوا الى ربهم»، و قال:«بشّر المخبتين»اى المتواضعين، نحو«لا يستكبرون عن عبادته».در ادامه جلوه‌اى ديگر از تفسير قرآن به قرآن را نشان مى‌دهد و مى‌نويسد:و قوله تعالى «فتخبت له قلوبهم»اى:تلين و تخشع.و الاخبات هنا قريب من الهبوط فى قوله تعالى:«و إنّ منها لما يهبط من خشية الله»با اين مثال مى‌توان بيان داشت كه مفردات راغب خود تفسيرى پر بار و عميق و مختصر است و فوائد و فرائد گوناگونى را داراست.

گاه به نقد و ردّ آراء ديگران(با ابراز نظرات و آراء خود) به نيكى مى‌پردازد و در اين حوزه از علوم، صاحب مرتبۀ اجتهاد است.

پس از راغب، علماى زيادى از وى متأثر شد، كلام او را نقل نموده‌اند، از آن جمله‌اند فيروزآبادى در «بصائر ذوى التمييز» که بسيارى از عبارات راغب را در آنجا مى‌آورد.سمين حلبى در «عمدة الحفاظ فى اشرف الالفاظ» که مفردات راغب پايه و اساس كتاب اوست.زركشى در «البرهان»، سيوطى در «المزهر»،«الاتقان» و «معترك الاقرآن»، فخر رازى در تفسيرش، بغدادى در «خزانة الادب»، زبيدى در «تاج العروس»، ابن حجر در «فتح البارى»، آلوسى در «روح المعانى» ابن قيم در «بدائع الفوائد»، بروسوى در «تفسير روح البيان» و زمخشرى نيز در «اساس البلاغة» از روش راغب در بيان معناى حقيقى، سپس مجازى و شواهد آنها، بسيار از وى متأثر شده است.

بسيار از انديشمندان نيز زبان به ثناى مفردات راغب گشوده‌اند، فيروزآبادى گفته: «لا نظير له فى معناه» و حاجى خليفه آن را در هر علمى از علوم شرع نافع شمرده است.اين اوصاف دربارۀ دانشنامه‌اى كه با محدوديت موضوعى‌اش، از نحو و صرف و لغت و تفسير و قراآت و فقه و منطق و حكمت و اصول فقه و توحيد و ادب و نوادر سخن مى‌گويد، چندان مبالغت آميز نمى‌نمايد

این کتاب همراه است با ترجمه و تحقیق و تفسیر لغوی و ادبی قرآن از دکتر غلامرضا خسروی حسینی