مناسبات لژ بیداری ایران و کانون های قدرت در عصر مشروطیت

درباره کتاب

کتاب مناسبات لژ بیداری ایران و کانون‌های قدرت در عصر مشروطیت نوشتۀ یحیی آریابخشایش، تاریخچه فراماسونری در عصر مشروطیت را بررسی می‌کند و از نقش و تأثیر آن در انقلاب مشروطه سخن می‌گوید.

عصر مشروطه از دو نظر دارای اهمیت است، اول به دلیل تأثیراتی که از دوره‌های پیشین خود گرفت و دوم تأثیرات فوق‌العاده‌ای که در دوره‌های بعد از خود به یادگار گذاشت. هر یک از این تأثیرات زاویه‌های مختلف و متنوعی دارند که در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مرکز توجه تعداد زیادی از محققان و تحلیل‌گران تاریخ معاصر قرار گرفت. در این بین، آنچه که به عنوان یکی از ویژگی‌های بارز این دوران حائز اهمیت است، وجهه نوگرایانه و گسترش تفکرات تجددخواهانه ایرانیان است که اثرات آن را می‌توان در عرصه‌های مختلف آن تاریخ به راحتی پیدا کرد.

ظهور اندیشه‌های جدید در این دوران از یک طرف و توجه و نگرش ویژه‌ای که کشورهای خارجی نسبت به فضای اجتماعی و سیاسی ایران داشتند از طرف دیگر در بقای مراکزی که ادعاهای نوگرایانه داشتند، تأثیر مستقیمی گذاشت و تلاش تجددخواهان فراوانی را به ثمر رساند. تلاشی که یک‌جانبه و تنها در محدوده یک عرصه نبود و زمینه‌های گوناگونی را شامل می‌شد.

یکی از این دسته تلاش‌ها، به رسمیت شناختن فراماسونگری در ایران است که قبل‌تر نیز کوشش‌هایی برای آن انجام گرفته بود. از این رو لژ شرق اعظم فرانسه با توجه به آشنایی با فضای درونی ایران پیش‌قدم شد و اولین لژ رسمی فراماسونری را در تهران بنا کرد. این لژ در زمانی کم تعداد بسیاری از افراد مشهور و برجسته ایرانی و رهبران مشروطه را به عضویت خود درآورد و توانست به سرعت در بین نهادهای مختلف اجتماعی، جایگاهی برای خود بیابد. بیشتر اعضای آن نقش مهمی در کانون‌های عصر مشروطه ایفا می‌کردند و این نشان از قدرت نفوذ زیاد لژ یاد شده در میان این کانون‌ها داشت.

موضوع اصلی کتاب پیش رو، این مناسبات و خصوصیات فراوان آن است که تلاش می‌کند با توجه به مدارک و اسناد به جای مانده از آن لژ، به بررسی این موضوع بپردازد.

این کتاب در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول کلیاتی از مسئله فراماسونری و تاریخ آن را دربرمی‌گیرد. بخش دوم در کنار آشنایی اولیه با مجمع‌های فراماسونری، نحوه آشنایی ایرانیان با لژهای ماسونی را بررسی می‌کند. سپس عرصه‌های ظهور لژ بیداری ایران و اتمام کار آن را شرح می‌دهد. بخش سوم موضوع اصلی کتاب را شامل می‌شود که خود حاوی سه فصل است، فصل اول به تحلیل روابط و مناسبات لژ بیداری ایران با مجلس شورای ملی در عصر مشروطه می‌پردازد. فصل دوم مناسبات میان این لژ با نهاد دولت آن دوره را بررسی می‌کند و فصل سوم روابط و مناسبات لژ با دربار قاجار را مورد توجه قرار می‌دهد.