نویسندگان پیشگام در داستان نویسی امروز ایران

درباره کتاب

این کتاب دربارۀ تنی چند از نخستین نویسندگان داستان معاصر ایران است (شامل بزرگ علوی، جلال آل‌احمد، صادق چوبک، ابوالقاسم پاینده و رسول پرویزی) که در نوشته‌های خود از واقعیت زندگی ایرانی و محیط اجتماعی ایران مایه گرفته‌اند و آثارشان برخلاف نوشته‌های گروهی دیگر از نویسندگان دوران پنجاه سالۀ اخیر، مشتی اوهام و تصاویر ذهنی و تخیلات شاعرانه یا افسانه‌بافی و گریز از واقعیت نیست، بلکه آیینه‌ای از روحیات مردم ایران و انعکاسی از گوشه و کنار اجتماع ماست. از این رو می‌توان گفت مقصود از نگارش این کتاب، یادآوری نکاتی دربارۀ ویژگی‌های کار و آثار و روزگار تنی چند از نویسندگان پیشگام در داستان‌نویسی امروز ایران است که شیوه‌هایی ویژۀ خود دارند و گرفتار آفت مطبوعات نبوده‌اند و به اصطلاح امروز رسانه‌های گروهی آنان را از راه بدر نبرده و در آثار خود از واقعیت زندگی ایرانی دور نشده‌اند و رسالت نویسنده را که منعکس‌کردن زندگی مردم جامعه است از یاد نبرده‌اند و لاجرم آثاری که از خود به یادگار نهاده‌اند، مصداق مفهوم درست داستان‌نویسی یعنی آیینۀ محیط نویسنده و مردم جامعه‌ای است که نویسنده در میانشان زیسته است، چنانکه گفته‌اند: داستان‌نویس مورخ روحیات مردم عصر خویش است.

این کتاب از یک بخش دیباچه و سپس بخش نویسنگان پیشگام تشکیل شده است. کسمائی در دیباچه به بیان اصول فنی نقد ادبی و مشکلات نقادی در ادبیات معاصر فارسی پرداخته است. اصول فنی نقد ادبی شامل: تاثیر هگل در تغییر تفکر ادبی و هنری؛ سه گام اساسی در راه نقد ادبی؛ شناخت الفاظ و دریافت معانی؛ تفاوت تجربه در علم؛ و تجربه در هنر. او در بخش بیان مشکلات نقادی در ادبیات معاصر فارسی به وظیفۀ ناقد، راز جاودان ماندن یک اثر ادبی، و صاحب حق نهایی در داوری ادبی می­پردازد. در بخش پایانی دیباچه، کسمائی راز شیوایی اصالت در متن فارسی را اسلوب می­داند و با ارائه مثالهایی از این ادعا دفاع می­کند.

بخش نویسنگان پیشگام خود به پنج بخش تقسیم شده است که هر بخش به یک داستان نویس اختصاص دارد. اینها به این ترتیب در کتاب آمده اند: بزرگ علوی، جلال آل احمد، صادق چوبک، ابوالقاسم پاینده، و رسول پرویزی. در هر بخش کسمائی ابتدا زندگینامه کوتاهی از این نویسندگان می­آورد و سپس آثار آنها را همراه با نمونه­هایی معرفی می­کند.

از نظر کسمائی این نویسنگان در بارور ساختن ادب ایرانی و به­خصوص داستان فارسی به معنای آیینه زندگی مردم گامی بلند و استوار برداشته­اند و قصه­های آنها روح خالص ایرانی دارند و از شائبه­های تاثیرپذیری از ادبیات فرنگی مبری هستند. همچنین او معتقد است بزرگ علوی داستانسرای بزرگ زندگی روشنفکران، صادق چوبک داستانسرای موفق زندگی عوام، و جلال آل احمد داستان سرای هر دو دسته بوده است.