همایون در ایران

درباره کتاب

تحقیق حاضر از نویسنده و محقق هندی، به بررسی تبعید یک ساله همایون شاه، پسر ظهیرالدین محمد بابر که در سال ۹۳۷ ه ق به جای پدر بر تخت سلطنت جلوس نمود اختصاص دارد. زندگی پرماجرای همایون در هندوستان، مبارزه با برادران سرکش و سرانجام، مخالفت و جنگ با شیرخان سوری در سال ۹۴۶ ه ق، اوضاع سیاسی و اجتماعی دربار هند را دگرگون ساخت. همایون ابتدا با شیرخان سوری صلح نمود و دو طرف تعهداتی را نسبت به یک دیگر پذیرفتند، اما چون برادران همایون مجددا سر به شورش برداشتند و شیرخان سوری نقض عهد نمود و باعث شکست همایون شد، وی مجبور به جلای وطن و پناهنده شدن به دربار شاه تهماسب صفوی شد. وی اکثر مطالب خویش را بر اساس کتاب “تذکره الواقعات” اثر “جوهر آفتابه‌چی” (آفتابه‌دار همایون پادشاه گورکانی هند که وی را در دوران پناهندگی در ایران همراهی می‌کرد) و “همایون نامه”، اثر گلبدن بیگم (که او نیز از شاهدان عینی این سفر بوده است) به رشته تحریر درآورده است. در این کتاب جزئیات حرکت همایون تا دربارصفوی و بازگشتش به وطن، رفتار شاه ایران با او، شرح مراسم و جشن‌هایی که همایون در آنها شرکت جست، واین که آیا همایون مذهب شیعه را پذیرفت یا خیر، بازگو شده است. ضمن آن که، طی آن مکاتبات بین همایون و شاه تهماسب نیز درج گردیده است. این کتاب متشکل از هفت فصل است. در فصل اول عزیمت همایون از هند به قندهار و سپس به سیستان بازگو شده است. فصل دوم شرحی از دوران اقامت و مسافرت همایون در سیستان و سپس هرات است. فصل سوم، سفر همایون از هرات به طرف دربار صفوی و عبور او از جام و مشهد پی‌گیری می‌شود. مکاتبات میان همایون و تهماسب صفوی نیز در این مقطع زمانی آمده است. فصل چهارم به دوران اقامت همایون نزد شاه اختصاص دارد که نویسنده آن را به سه دوره تقسیم می‌کند و مسئله تغییر مذهب همایون را بررسی می‌نماید. در فصل پنجم بازدید همایون از اردبیل و دریای مازندران و قزوین، سپس عزیمت به سوی مشهد و سیستان و سرانجام ترک قلمرو شاه تهماسب، روایت شده است. در فصل ششم اقدام همایون علیه ایرانیان، با محاصره قندهار، در فصل هفتم (ضمیمه) نکاتی همچون رفتار شاه با همایون، زندگی همایون در ایران، نتایج تبعید همایون و تعدادی از مکاتبات میان همایون و شاه تهماسب آمده است. در پایان فهرست مفصل منابع نویسنده که بسیاری از آنها را نسخه‌های خطی و مکاتبات تشکیل می‌دهند درج شده است.