کمیته مجازات و خاطرات عماد الکتاب

درباره کتاب

آنچه پیش رو دارید خاطرات محمدحسین‌خان قزوینی ملقب به عمادالکتاب، عضو کمیتهٔ مجازات است. کسی که به اتهام عضویت در گروهی تروریستی و مشارکت در قتل سیاسی تنی چند از رجال پایتخت قاجاری مدتی را در محبس سپری کرده بود.
محمدحسین خان عمادالکتاب قزوینی در 25 فروردین 1240 در قزوین متولد شد. پدرش میرزامحمد در قزوین به شغل قباله‌نویسی اشتغال داشت. پس از طی دوران کودکی به کسب علوم قدیمه در زادگاهش همت گماشت و پس از چندی به تحصیل علوم جدید و فراگیری زبان فرانسه و نیز تکمیل آموزش زبان عربی پرداخت. وی از دوران نوجوانی علاقهٔ وافری به خوشنویسی یافت و نزد اساتید خط آن زمان قزوین از جمله میرزامحمدعلی خوشنویس قزوینی به فراگیری این هنر روی آورد و در این علم آنچنان پیش رفت که در 22 سالگی خط نسخ، رقاع و ثلث را به خوبی می‌نوشت و در این هنر شهره شده بود.
منابع موجود دربارهٔ علت ورود وی به کمیته سخنی به میان نیاورده‌اند اما آنچه مسلم است این است که عماد به واسطهٔ دوستی با دواتگر و از طریق وی وارد کمیتهٔ مجازات شده و به سبب برخورداری از حسن خط، کار نگارش بیانیه‌های کمیتهٔ مجازات را عهده‌دار شد.
عمادالکتاب با آنکه در شمار بنیان‌گذاران کمیتهٔ مجازات محسوب نمی‌شود و حتی در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی‌ها نیز علی‌الظاهر تعیین‌کننده نبوده است اما از آنجا که مهره‌های اصلی تشکیلات جان سالم از محبس بیرون نکشیده و طبعا توفیق نگارش باورها، دیده‌ها و شنیده‌های خود را نیافتند، باید خاطرات عماد را مغتنم دانست و آن را به مثابه منبعی اصلی برای جست‌و‌جو در زوایای تاریک یکی از پدیده‌های قابل توجه تاریخ معاصر ایران پذیرفت.
عمادالکتاب در این خاطرات که با خط زیبای نستعلیق از خود بر جای گذاشته به موضوعاتی پرداخته که برخی از آنها عبارتند از: بیان مختصری از زندگی خود تا قبل از گرفتاری؛ اشاره‌ای کوتاه به سوابق آزادیخواهی خود؛ شرح دقیق ماجرای بازداشت؛ توصیف جزئیات محبس؛ توصیف شرایط سیاسی ایران در سال‌های جنگ جهانی اول و فراهم شدن زمینهٔ شکل‌گیری کمیتهٔ مجازات؛ نحوهٔ شکل‌گیری کمیتهٔ مجازات و اشاره به سرخوردگی سیاسی مبارزان و مجاهدانی که شکست خورده از جنگ با روس‌ها به تهران بازگشتند؛ صورت جلسات، نحوهٔ ترورها، بروز اختلافات داخلی و چگونگی باز شدن پای خودش به کمیته در جریان حکمیت در یک مورد از این اختلافات؛ اشاره‌ای گذرا به جریان دمکرات‌های تشکیلی و ضد تشکیلی.