گاتاها ( سروده های اشوزرتشت )

درباره کتاب

گاتاها یا گاسان یا گاهان یا گات‌ها ۱۷ سروده‌ای است که از دیرباز از سخنانِ زرتشت اسپیتمان دانسته می‌شده است و در برگیرندهٔ پیام و آموزش‌های وی و بنیادِ مزدیسنا است که کهن‌ترین و سپنتاترین بخش از نسک اوستا شمرده می‌شود. این سروده‌ها به لهجه گاهانی زبان اوستایی می‌باشند و متن بسیار پیچیده‌ای دارند.

معنای واژهٔ گات

گات‌ها (اوستایی) جمعِ گات در زبان اوستایی به معنای «سرود» است که در زبان پهلوی به گاث (گاس) دگرگون شده و در زبان پارسی گاه گفته می‌شود. ردپای این واژه در دستگاه‌های موسیقی امروز ایرانی همانند سه گاه و چهار گاه بر جای مانده است.

سراینده

بر اساس سنت، پنج گاتها را خود زرتشت سروده است، بنابراین تنها میراث دینی معتبری است که از او برای آیندگان باقی مانده است.

گات‌ها از نگاه صرف و نحو و زبان و بیان، روشِ ارائهٔ مطالب، فکر و اندیشه، سبک شعر و ویژگی‌های دیگر با دیگر بخش‌های اوستا تفاوت دارد، ازین روی همهٔ اوستاشناسان و دانشمندان آن را از خودِ زرتشت می‌دانند. به استثنای ژان کلنز و اریک پیرارت، مترجمان بر این باورند که زرتشت نویسنده گاتها بوده است، و در این اتفاق نظر دارند که آخرین اثر این مجموعه، یسنا ۵۳، تألیف او نبوده، بلکه از حلقه پیروان او صادر شده است.

ژان کلنز و اریک پیرار در انتساب گات‌ها به شخص زرتشت تردید کرده‌اند، از آن روی که ۱۰ بار در گات‌ها از زردشت با ضمیر سوم شخص مفرد یاد شده یا آنکه زرتشت مورد خطاب قرار گرفته است. هلموت هومباخ در دانشنامه ایرانیکا در رد این تردیدها این گونه می‌نویسد: گرچه اینها از صنایع ادبی هستند و در اشعار شرق (اینگونه استعارات) ناشناخته نیست. پیامبر (زرتشت) این استعارات را از آنجا بکار گرفته که نام خود را در یاد اهورامزدا منقوش نماید. اثبات این رسم (کاربرد ضمیر سوم) با یسنا ۴۳٫۸ است. هنگامی که از زرتشت نامش پرسیده می‌شود، خود را زرثوشترا معرفی می‌کند.