سرشتهای دیکتاتوری (طبایع الاستبداد )

توضیحات

سید عبدالرحمن کواکبی (۱۲۸۱-۱۲۳۳ش/ ۱۹۰۲-۱۸۵۴م) یکی از اصلاحگران مسـلمان در سده گذشته است که نام او با واژه استبداد تداعی مـی شـود؛ چراکـه بـا انتشـار رسـالۀ طَبـایِع الْاستبداد و مصارِع الْاستعباد، از نخستین اندیشه وران جهان اسلام است کـه موضـوع اسـتبداد، انواع و تأثیرات آنرا در مرکز تأملات فرهنگی، اجتماعی و سیاسـی خـویش قـرار داده اسـت . از ۱ اندیشۀ سیاسی کواکبی بر میآید که مسئلۀ اصلی جهان اسلام از نظر او اسـتبداد بـا وجـوه و ابعاد گوناگون آن بودهاست؛ از اینرو، کواکبی کوشیده است در حد توانایی و دانـش خـود، بـه کاوش در معضلی بپردازد که فهم و راههای فایق آمدن برآن، از یکسو با اعتقـادات مسـلمانان ارتباط داشته و از سوی دیگر با میراث اندیشه هـای سیاسـی مغـرب زمـین کـه دموکراسـی از جلوههای برجسته و کارآمد آن است.کواکبی در عرصههای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، در عمل نیز دانشمندی اصلاح طلب بوده و با درایت و هوشمندی در راه آزادی، عدالت و دموکراسی گام بر میداشته، اما از گزند استبدادگران در امـان نبـوده و هزینه های مشی اصلاحی خویش را پرداخته است تا فروغ امید و آگاهی در میان مسلمانان به- سوی آزادی، دینداری، ترقی و آسایش، خاموش نشود. از نوشته های کواکبی در مییابیم که او در زندگی پر فراز و نشیب خود با چند پرسش بنیـادین مواجه بوده که چارچوب اصلی مطالعات او را شکل داده است. ۱ .استبداد چیست؟ ۲ .استبداد بر دین، دانش، بزرگی، مال، اخلاق، تربیت و ترقی چه تـأثیراتی دارد؟ ۳ .آیا محو قدرت استبدادی با روشهای انقلابی به سـامان مـی رسـد یـا بـا سـاز و کارهـای تدریجی و اصلاحی؟ ۴ .مفهومهای دین و سیاست، و همچنین نهاد دین و نهـاد سیاسـت (دولـت ) چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ ۵ .حکومت خـوب کـدام اسـت و چـه ویژگـی هـایی دارد؟ ۶ .عوامـل انحطاط مسلمانان کدام اند؟ ۷ .راههای برونرفت از معضلات مسلمانان کدام اند؟