ریخت شناسی افسانه های جادویی

درباره کتاب

یکی از شیوه‌های تنظیم و طبقه‌بندی قصه‌ها، تجزیه و تحلیل ساختار و قالب این آثار است. این شور که پس از شکل‌گیری و رواج نظریه‌های فرمالیستی و ساختگرایی به وجود آمد، از یافته‌های زبان‌شناسی نیز در تعیین حدود و دسته‌بندی قصه‌ها بهره گرفت. نخستین‌بار «ولادیمیر پراپ» محقق روسی این شیوه را دربارۀ قصه‌های پریان روسی آزمود. قصۀ پریان یا «افسانۀ جادویی»، داستانی است که در جهانی غیرواقعی رخ می‌دهد، مکان و شخصیت‌های معین ندارد و سرشار از رخدادهای شگفت و باورنکردی است. پراپ در بررسی افسانه‌های جادویی روسی به این نتیجه رسید که شخصیت‌های قصه‌ها مختلف‌اند، اما کارهایی که انجام می‌دهند از شمار معینی تجاوز نمی‌کند. پراپ واحد سازندۀ روایت را کارکرد نامید؛ کارکرد، یکی از شخصیت‌های قصه است. پراپ پس از تعیین کارکردها و استخراج مصادیق آنها، به راه‌های محتمل ترکیب و حرکت‌های موجود در قصه‌ها پرداخت. با آن که شیوۀ پراپ حرکتی ابتکاری محسوب می‌شد، اما ضعف‌ها و کاستی‌هایی در آن وجود داشت. کتاب حاضر به بررسی ریخت‌شناسی ۱۰۰ افسانۀ جادویی با استناد به شیوۀ پراپ اختصاص یافته است. با این تفاوت که به جای هشت کارکرد اصلی مورد نظر پراپ، در کتاب تنها یک کارکرد اصلی ذکر شده و آن «بروز مشکل» است. با بروز مشکل که بدون استثناء در تمام افسانه‌های جادویی وجود دارد، داستان به جریان می‌افتد.