معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان

درباره کتاب

دونالد ویلبر ، آثار ساختمانی دوره ایلخانان را مرحله‌ای از تاریخ پیوسته معماری اسلامی ایران می‌داند که اَشکال (فُرمهای) دوره های قبل و خصوصیات طرح و جزئیات آنها را منعکس می‌سازد . به عقیده وی «فرمهای معماریِ» بناهای تاریخی دوره سلجوقی ، میراثی از روزگار ساسانیان است که ویژگیهای معماری روزگار سلجوقیان و ویرانیهای هراس‌انگیز مغولان را پشت سر نهاد و همچنان به جای ماند و از این راه خصوصیات اساس گنبد و ایوان برای همه دوره‌های بعد تثبیت شد . همچنین با نظر او ، معماران دوره ایلخانی همه نقشه‌ها و مصالح و روش ساختمانی دوره سلجوقی را اقتباس کردند .

معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانان” به شرح رابطه علت و معلولی تحولات تاریخی و در پی آن تغییرات هنر معماری در قرون سیزدهم و چهاردهم میلادی، یعنی دوران حاکمیت ایلخانان مغول بر سرزمین ایران می‌پردازد.در ابتدای این دوره هجوم مغول‌ها به ایران بسیاری از بناهای ارزشمند تاریخی را دستخوش ویرانی می‌کند، اما به پشتوانه میراث فرهنگی غنی و مستحکم ایرانی و هم‌چنین با تکیه بر هنر معماران چیره‌دست ایران‌زمین، بناهای تاریخی جدیدی از دل خاکستر شهرهای ویران‌شده سر بلند می‌کند.

در قسمت اول کتاب ، فراز و نشیب های تاریخی دورۀ حکمرانی ایلخانان مغول بر ایران مورد توجه قرار گرفته و مشتمل بر شرح حملۀ مغول به ایران و زمامداری هولاکو اولین پادشاه مغول و پنج جانشین او و نیز عصر طلایی غازان خان ، اولجایتو ، ابوسعید و نهایتا زوال قدرت مغول  است .اما در قسمت دوم، خواننده با سبک آثار معماری دورۀ ایلخانی ، طبقات ابنیه ، روش ومصالح ساختمانی، خصوصیات نقشه و شیوه ها و مصالح تزیین آشنا می شود . سپس در انتهای کتاب فهرستی از بناهای تاریخی و مهم آن دوران به همراه تصاویرشان  آورده شده که این قسمت برای پژوهشگران و دانشجویان معماری بسیار قابل توجه ، کاربردی و سودمند است .

معماری در ایران بیش از ۶۰۰۰ سال تاریخ پیوسته دارد، دست کم از ۵۰۰۰ پ.م تا به امروز، با نمونه های اختصاصی که در ناحیه پهناوری از سوریه تا شمال هند و مرزهای چین، قفقاز تا زنگبار پراکنده است.
بناهای ایرانی متنوع است، از کلبه های دهقانی، قهوه خانه ها، کوشکها تا زیباترین و شاهانه ترین ساختمانهایی که جهان به خود دیده، بگذریم از برخی پلهای عظیم و با شکوه. سیمای ممیزه معماری ایران در طول تاریخ شکلهای ساده و موقری با آرایشهای غنی است.

معماری آثار تاریخی ایران در وهله اول دارای مفهوم و هدف دینی و خصلت جادویی و دعاهایی است.طرح راهنما و شکل دهنده نمادگرایی کیهانی بود که انسان به وسیله آن با نیروهای آسمانی انبازی و پیوند می یافت. این مایه، که تمام آسیا در آن معناً شریک بود و حتی درعصر جدید هم دوام یافت، نه تنها به معماری ایران وحدت و استمرار بخشید، بلکه سرچشمه ماهیت عاطفی آن هم بود.