کلیات جامع التمثیل

درباره کتاب

جامع التمثیل، کتابی درباره تمثیلها  و حکایتها، به ویژه حکایتهای امثال، به فارسی  ، تألیف محمدعلی (یامحمد) حبله رودی، ادیب و نویسنده قرن یازدهم می باشد.

 از عبداللّه قطب شاه (حک: ۱۰۳۶ـ۱۰۸۳)، ششمین پادشاه شیعی  مذهب قطب شاهیان هند  ، و شمس الدینمحمد علی خاتونی ، یکی از علمای ایرانی  نژاد و از ملازمان سلسله قطب شاهیه ، 

 به نیکی یاد کرده و گفته است در مجلسی که محمد خاتونی هم حضور داشت، کسی گفت که به فرمان شاه عباس صفوی (حک :۹۹۶ـ ۱۰۳۸) امثال ترکی را در یکجا جمع کرده‌اند و ادیبان تازی هم درباره امثال  عرب کارهای شایسته ای انجام داده اند، اما هیچ‌کس امثال فارسی را یکجا گرد نیاورده است. با این سخن، حبله رودی بر آن شد که کتابی درباره امثال فارسی تألیف کند. 

 وی مانند همین سخنان را در مقدمه مجمع الامثال 

 هم آورده و چون نخست آن را تألیف کرده است، این سخنان در سبب تألیف مجمع الامثال مناسب تر به نظر می‌رسد.

جامع التمثیل، شامل مقدمه و ۲۸ باب، به ترتیب  حروف تهجی  ، مشتمل بر امثال و حکایات  است و در پایان آن بخشی با عنوان ملحقات، مشتمل بر حکایات گوناگون، منضمّ شده است.

پاره ای از حکایتهایی که در بابها گنجانده شده، در واقع حکایات امثال‌اند و شرح می‌دهند که چگونه و بر اساس چه ماجرایی برخی از مثلها شهرت یافته اند؛ مانند حکایتِ مَثَلِ «اللهم یک یک و الرحمن سربسر» 

 یا مَثَلِ «بکوب بکوب همان است که دیده ای». 

 مؤلف گاه در یک باب، یکی از فضیلتهای اخلاقی را که با حرف آن باب آغاز می‌شود، در نظر گرفته و حکایتهایی را در تأیید آن فضیلت ذکر کرده است. مثلاً، حکایتهای «باب سوم در حرف تا» درباره  تقوا  و توکل  است 

 یا نخستین حکایت باب هشتم (در امثال حرف خ) راجع به خاموشی است. 

 با این حال، بسیاری از حکایتهای هر باب نیز به آن حرف تهجی، که مختص آن باب است، هیچ ربطی ندارد.