تفریحات شب

توضیحات

“تفریحات شب” را معلمی روایت می‌کند که همراه دوستانش به گشت و گذار و میگساری در کافه‌ها و محله‌ی بدنام تهران می‌رود. او که فقیر است ولی شرافتمندانه می‌زید، شرحی از زندگی نکبت‌بار رفقایش می‌دهد؛ تجاری را که با کلاهبرداری ثروتمند شده‌اند افشا می‌کند، وضع ادارات و مدارس را مورد انتقاد قرار می‌دهد، و بیگانگی مطالب کتاب‌های درسی با زندگی را می‌نمایاند . او جامعه‌ای را محکوم می‌کند که قادر نیست با تعلیم و تربیت صحیح، راه سعادتمندی را به جوانان نشان دهد. وی، وضعیت جامعه‌ای را گزارش می‌دهد که جوانانش زیر فشار استبدادی سهمگین، تنها و ترسان، به بیعاری و خودکشی گرایش می‌یابند.

محمدعلی جمالزاده در ستایش این اثر می گوید:
کتاب تفریحات شب بنظر من بهترین کتابی است،که به فارسی، در خصوص اوضاع و کیفیات ایران نوشته شده است.
تفریحات شب مانند آبی که در کوهستان جاری باشد،گاه نازک و باریک با زمزمه دلنشین آفتابی می شود؛ و گاه دیگر مانند سیل هتاکی با غرش و عربده سرازیر، نظارگان را سراسیمه می کند.
انسان تعجب می کند که در محیط ایران کنونی،که فاقد تالیفات و تحریرات منثور از این قبیل می باشد،این نویسنده جوان این قدرت را از کجا حاصل نموده است!؟

مرحوم محیط طباطبایی نیز می گوید:
برای توصیف مناظر زندگی امروز ، از تخته ی مدرسه تا تخت میخانه، گوشه ی خانه تا فضای مهمانخانه ، چنان زبردستی و شیرین کاری به کار برده که ممکن نیست،خواننده در بار اول، جز توجه به معنی مطلب،توجهی دیگر باشد.

عبدالحسین میکده می نویسد:
کتاب تفریحات شب، فریاد ستمدیدگانی است،که اصول تدریس و تعلیم ناقص،روح آنها را خفه کرده است و نویسنده آن با مهارتی بی نظیر در ادبیات ایران، پرده از روی اجتماعات ما برداشته است…و با شیرین ترین و حقیقی ترین طرزی،باطن یک قسمت زندگی ایرانی را بیان می کند.
هیچ نقاش خرده بینی نمی تواند به این سادگی و جامعی تابلوی تاثرآور زندگانی ما را ترسیم کند!