حیات سیاسی , فرهنگی و اجتماعی آخوند خراسانی

توضیحات

ملا محمد کاظم خراسانی (هروی) (زادهٔ ۱۲۱۸ خورشیدی – درگذشته ۱۲۹۰ خورشیدی) مشهور به آخوند خراسانی و صاحب کفایه ، فقیه، اصولی، سیاستمدار و مرجع تقلیدشیعه امامیه عصر خود بود. وی پس از درگذشت میرزای شیرازی، مرجعیت عامه شیعه را بر عهده داشت.

آخوند خراسانی در کنار شیخ عبدالله مازندرانی و میرزا حسین خلیلی تهر انی سه مرجع تقلید حامی مشروطیت بودند که به آیات ثلاث  معروف بودند. 

اولین فعالیت سیاسی آخوند خراسانی مربوط به فعالیت‌های ضدحکومتی وی در برابر دو وام روسیه به مظفرالدین شاه قاجار است. مخالفت خراسانی در برابر بریتانیا و روسیه به یک اندازه بود . 

آخوند خراسانی معتقد بود که علما می‌توانند به عنوان صداهای هشدار دهنده جامعه باشند و مسئولین را به دلیل درست انجام ندادن وظایفشان مورد انتقاد قرار دهند. او نقش علما را مانند «نمک زمین» توصیف می‌کرد به این معنا که آن‌ها مانع بروز فساد قدرت شده، می‌بایست در برابر بی‌عدالتی مبارزه کنند و در برابر خودکامگی بایستند.

آخوند خراسانی از لحاظ لزوم پرداختن به اندیشه‌های نوین و افکار جدید دانشمندی پیش رو در میان روحانیون به‌شمار می‌رود. وی تأکید داشت که برای جبران عقب ماندگی ممالک اسلامی باید علوم نوین و فنون جدید رواج یابد و نهادهای لازم تمدنی ایجاد شود. شیوه‌های فراگیری دانش توسط کودکان را در مکاتب و مدارس اصلاح نمود و انواع مورد نیاز زبان خارجه فرا گرفته شود. وی در زمینه اقتصاد نیز بر اقتصاد داخلی و تقویت آن اهمیت می‌داد و شرکت اسلامیه را با شدت تمام تأیید نمود. به علاوه از دید خراسانی، کشور نباید حالت بسته داشته باشد و افکار گوناگون مطرح شوند. وی همچنین می‌گفت که در قبال مراودات متقابل سیاسی اجتماعی بین کشورهای مختلف روابط دوستانه برقرار گردد. او برای دفع مشکلات ایران با امپراتور روس نامه نگاری داشته و حتی در زمانی برای دفاع از حق مظلومان استبداد زده ایران شکایتی به دادگاه لاهخ هلند ارسال می‌دارد. در رابطه با اتحاد مذاهب نیز می‌توان وی را در جهاتی حتی برتر از سید جمال الدین اسد آبادی برشمرد. پاره‌ای از اقدامات وی در این زمینه را جرجی زیدان  مسیحی در مجله الهلال آورده‌است.