صد میدان

توضیحات

صد میدان کتابی به زبان فارسی در عرفان اسلامی، عرفان عملی و سیر و سلوک از خواجه عبدالله انصاری (ملقب به پیر هرات و شیخ الاسلام) است. وی این کتاب را در سال ۴۴۸ ه. ق. نوشت. برخی معتقدند خواجه عبدالله نخستین فردی است که مقامات عرفانی را در کتابی (صد میدان) به صورت منظم و طبقه‌بندی شده گردآوری کرده است . او برای هر یک از این مقامات تعریف مختصری و مراحلی شرح می‌دهد که تشکیل دهندهٔ هزار مرحله و مقامی است که سالک راه حقیقت باید طی کند تا به هدف خود برسد. تعدادی از عرفای پس از خواجه عبدالله نیز از همین سبک استفاده بهره گرفته و مقامات سلوکی را با تغییراتی طبقه‌بندی، دسته بندی و تقسیم بندی کرده و شرح می‌دهند. در این میان از قید برخی مقامات یاد شده توسط خواجه عبدالله خودداری کرده و برخی دیگر را شرح و بسط می‌دهند، مانند شیخ عطار نیشابوری در منطق الطیر. سالها بعد از تألیف صد میدان، شاگردان و پیروان پیر هرات از او می‌خواهند که شرح بیشتری بر مقامات و مراحل قید شده در صد میدان بپردازد که او با تألیف کتاب منازل السائرین به این خواهش آنها جامهٔ عمل می‌پوشاند. با توجه به این که خواجه عبدالله انصاری ۲۷ سال بعد کتاب منازل السائرین را تألیف کرده و میان این کتاب و صد میدان مشترکاتی و تفاوت‌هایی در شرح و توالی میدان و طبقات عرفانی وجود دارد، برخی چنین استنتاج می‌کنند که او از تجربهٔ چند دهه سلوک عملی و مطالعه در عرفان نظری خود برای ارتقا و بهبود نظراتش بهره برده است