قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز

توضیحات

قیام شیخ محمد خیابانی یکی از مهم ترین رویدادهای دوران پس از مشروطیت است و همچون نهضت جنگل و قیام کلنل پسیان ، اطلاع از انگیزه ها و علل و جزییات وقایع آن برای درک و تحلیل صحیح تاریخ معاصر ایران ضروری و چشم پوشی ناپذیر است . 

از قابل اتکاترین و معتبرترین منابعی که برای آگاهی ازجزییات این گونه رویدادها و رسیدن به ارزیابی مدلل و واقع بینانه ای از آنها می توان یافت شهادت عینی دست اندرکاران و هم روزگاران است و مزیت اثر حاضر و ضرورت انتشار آن نیز در همین است که نویسنده ی آن از فعالان اصلی نهضت خیابانی و از یاران او بوده است. و چون در تاریخ نگاری نیز دستی داشته توانسته مشاهدات و اطلاعات دست اول و مستقیم خود را بدون اتکا به شنیده ها و روایتهای دیگران و بدون اثر گرفتن از داوریها و تحلیلهای بعدی برای آیندگان به یادگار گذارد…

شیخ محمد خیابانی پسر حاجی عبدالحمید خامنه‌ای تاجر (پدرش سی سال در شهر پتروفسکی اقامت و به تجارت اشتغال داشت) در روستای خامنه ارونق از توابع تبریز متولد شد. پس از مقداری تحصیلات مقدماتی به روسیه رفت و مدتی در نزد پدر خود به کار مشغول بود و دیری نگذشت که به تبریز بازگشت. و به تحصیل علوم دینی پرداخت فقه و اصول را از حاج میرزا بوالحسن آقا انگجی فرا گرفت و فریب الاجتهاد شد. هیأت، هجوم و حساب حکمت، کلام و ادبیات نیز آموخت. پیش از انقلاب مشروطه مدتی امام جماعت بود.

احتمالاَ از جوانی در اندیشه حق طلبی و آزادی‌خواهی بود و راه رسیدن به آن را در ذهنش مورد بررسی قرار می‌داد و به این نتیجه رسید که رد ایرن نخست باید یک انقلاب فکری بوجود آورد و از این راه مردم را به حقوق خویش آشنا گردانید. در انقلاب مشروطه مانند دیگر مجاهدان ضد مستبدان به مبارزه و جنگ برخاست چندی بعد عضو انجمن ایالتی آذربایجان گردید. چون مجلس به توپ بسته شد و محمدعلی میرزا حلقه محاصره تبریز را روز به روز تنگتر می‌کرد شیخ سخت به مبارزه برخاست.